Ede Ulfert Staal (Warffum, 2 augustus 1941) woonde zijn eerste levensjaren in Leens. Zijn eerste openbare, muzikale schreden zette Ede als 10-jarige in de dorpsfanfare van Leens waar hij trompet speelde. Hij groeide uit tot een van de de meest succesvolle streektaalzangers aller tijden. Van zijn cd's zijn meer dan honderdduizend exemplaren verkocht. Henk Bemboom was zijn vaste begeleider.
Ede Staal startte met een studie medicijnen aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Na enige tijd veranderde hij van studierichting. Na zijn studie Engels werd hij leraar in die taal en startte hij ook met het schrijven van Engelse songs. Verder bekwaamde hij zich o.a. in het Deens en het Oost-Fries. Ook schreef hij reclameteksten. Ede Staal was op het laatst van zijn leven leraar en decaan in Woldendorp.
In 1974 kwam zijn eerste (Engelstalige) single uit. Hij schreef liedjes onder het pseudoniem E. Paltrams (anagram smartlap). Met Klaas Staal (geen familie) richtte hij het label Mollebone Music op.
Pas in 1981 schreef Ede zijn eerste liedje in het Gronings. Staal werkte vervolgens mee aan programma's van Radio Noord: in Sloaperstil verzorgde hij de rubriek Zuzooien op zundagmörn. Verder schreef hij liedjes voor anderen in het Gronings, onder meer Naargns beter as thoes (Al waaien de pannen bie mie van t dak) voor de Askay Brothers.
Staal droeg teksten bij aan een spellingscursus in 1986 van Radio Noord. Hij speelde daarbij één van de twee hoofdrollen in sketches bij zes uitzendingen. Grunnegers veur begunners schreef hij daarvoor als opwekkend liedje.
In het jaar van zijn overlijden zou hij de K. ter Laanprijs in ontvangst nemen. De jury omschreef zijn liedjes als "stuk voor stuk juweeltjes van Groninger woordkunst". Ede overleed echter op 22 juli 1986 en kon de prijs die op 4 oktober van dat jaar werd uitgereikt niet meer in ontvangst nemen.In 1996 maakten Regisseur David Blitz en programmamaker Henk van Middelaar in opdracht van de RVU een TV-documentaire over Ede Staal.
Zijn lied 't Hogelaand werd in 1998 gebruikt in de film De Poolse bruid van Karim Traïda.
Van 1 april tot 26 november 2000 werd in de museumboerderij op het landboed Verhildersum in Leens de tentoonstelling Ode aan Ede gehouden. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling, die circa 65.000 bezoekers trok, werd er een boekje Herinneringen aan Ede Staal uitgegeven. De opening van de tentoonstelling was een nieuwsfeit voor het NOS-journaal.
Op 28 en 29 juni 2001 zongen Rika Dijkstra en Arno van der Heyden liedjes van Ede Staal in de Oosterpoort. De twee concerten werden uitgevoerd met het Noord Nederlands Orkest onder leiding van Lubertus Leutscher. De arrangementen waren van Henk Meutgeert, Hans van der Heide en Wouter de Koning.
Liedjes van Ede Staal worden ook in andere streektalen gezongen: o.a. in het Vlaams door Jules Kabas, in het Fries door Sjoerd van der Ley en Joop van Dijk, in het Zeeuws door Piet Brakman, in het Brabants door Lambert van Hintum en Cor Swanenberg en in het Limburgs door Paul van Loo.
Ondanks zijn postume populariteit lukte het de zanger geen plek in de hitlijsten te veroveren. In 2007 werd Ede Staal uit de Top 2000-lijst geschrapt door de zendermanager van Radio 2, omdat hij na een actie van Het Dagblad van het Noorden echt in de top dreigde te eindigen. In 2011 stond het album As vaaier woorden - 25 jaar na zijn overlijden met als hoogste notering een 64-ste plaats - twee weken lang in de Album Top 100. Deze keer werd de cd uit de lijst verwijderd omdat er geen uitgaven in mogen voorkomen die ouder zijn dan 2 jaar.
In 2014 kreeg Het het nog nooit zo donker west wel de hoogste notering in de landelijke Dialect top-20 georganiseerd door NPO-Radio 2. Sinds het begin (1998) van de jaarlijkse hitlijst van RTV-Noord, Alle 50 goud, staat het lied onveranderd bovenaan.
Een speciale Groninger liedprijs, de 'EDE-SON' is naar Ede Staal genoemd.
EDE STAAL en de PERS
in 1974
Nieuwe langspeler Henk Platje wordt op en top Gronings
in 1983
Liedjesfestival tussen poëzie en sfeermakers
in 1984
Een eigen geluid, de rest is een kwestie van smaak’
Contrasten bepalen sfeer Gronings liedjesfestivalin 1985
'Wat ik dou is nait synthetisch moar zuver scheerwol'
Ede Staal terug op het podiumin 1986
Ede Staal ("Mien toentje") overleden
Ede Staal: De Moustaki van 't Gronings
Ede Staal: "Woarom zo jong, zo gaauw?"in 1987
'Ede zou ook opgestapt zijn'
in 1988
Chris Ridenberg maakt theater in ‘algemeen beschaafd Gronings’
't Grunneger Bouk en het Ede Staal-effectin 1989
Oerkracht de Staal werkt door
in 1990
'Hij was als twee verschillende mensen een beetje maf maar ook erg serieus'
in 1995
Eerste Tuutjefloiters-festival in 't Kielzog
Is zingen in dialect Normaal?in 1996
't Geluk liekt sums zo hail dicht bie
in 1998
Groningers en Drenten in Fries cd-project
Jan Klönne blijft dromen
Ede Staal ook in het Japans
Streektaalmuziek, verschijnsel tussen renaissance en globaliseringin 1999
Beeld veur Ede Staal
'Flienk deursurfe' voor inspiratie
Sfeervolle melancholie van knip- en plakwerkin 2000
Monument Groninger cultzanger
Biografie over bard Ede Staal
GOUD NIJS: Ode aan Ede
Zingende legende aan de rand van het Wad
Ede Staal / Ede's Toal
Ede Staal
De Nacht van Ede op landgoed Verhildersum
Beter dan Brel
Populair, zonder poehain 2001
NNO brengt symfonisch eerbetoon aan Ede Staal
in 2002
Limburg is koploper dialectmuziek
Liederen Groningse bard in het Fries
Stiel Sûnder Grinzenin 2003
Streektaalmuziek
Heusj en Turns 43 in kapel Sijbrandahuis
Groningse emoties vertaald naar Heerlens dialect
Limburg wordt stil van Ede Staal
Ede Staal in Limburg(s)
Liedjes Groninger zanger Ede Staal in Japans uitgevoerd
Zingen in de moedertaalin 2004
Verantwoorde popmuziek in Iduna
'Traditie' is het succes van Tuutjefloiters-festival
'Ons Genoegen' 2.000e streektaalkoor
Ode aan Ad de Laat
Soms voelde Ede Staal zich gelukkig
‘Spijt van nadruk op NSB-verleden vader Ede Staal’
Het wezen van de Groningerin 2005
Het Saksische bloed stroomt weer
Klinkkloar
Koren uit Noorden eren Ede Staal
Hoera! Nieuwe druk bladmuziek van Ede Staal
'Er zijn heel gladde jongens bezig met Ede'
in 2006
Ode aan Ede
Jan van Groningen geeft concert in kerk Twijzel
Oude rotten en jonge honden
Abe en Ede op treinen Noorden
Ede Staal Project komt met nieuw streektaalkoor
Frael
'Witte vlek' Zeeland nu ook aan voeten Ede Staalin 2007
Liedjes Ede Staal in New York
Losgeslagen Groninger in New York
Ik word blij van het geluid van de banjo
Zingen in de streektaal is pure emotie
Bijna iedere dag staat er een nieuwe streektaalartiest op
Enjoyable Sextet viert lustrum met muzikaal feestje
Als schrijver een twijfelaar, als verteller een entertainer
Radio 2 grijpt in bij Top 2000in 2008
Piter in Plaatjes
'Bijzonder dat een dichter zijn werk zingt'
(Piter Wilkens) Tekene
'Sommige gedichten zijn in het Drents beter'
‘Songbook’ is nieuw hoogtepunt, Watervloot
Ware liefde voor streektaal
Voor u beluisterdin 2009
'Drentse muzikanten willen met 'Ode aan Ede' hitlijst bestormen
Streektaal
Quartique brengt ode aan zanger Ede Staal
Voor u beluisterdin 2010
koffieconcert NVE
'Moi elkenain!' maakt breed publiek warm voor 't Grunnegers'
De waarme douche van Ede Stoal
Modern Stads
Hoogtepunten 10 jaar Twij Deuntjes veur Ain Centin 2011
Jazz zit van binnen, het Twents ook
Concert met Groningse en Limburgse liedjes
Grote feestavond 50-jarige Askay Brothers
Broescursus
‘Vijftig jaar samen. Waar blijft de tijd?’
‘Het stellen van vragen is cruciaal voor een zanger’
Muzikanten herdenken Ede Staal
Genieten met volle teugen tijdens Muziek aan de Plas
Struikelen bij beeld Ede Staal
‘Ede Staal op zijn eigen manier groots’
Twee polders ver / Live in Ledel
Dialectmuziek in Nederland; waar gaan we naar toe?
Fryske Cash
Eindelijk videoclips van liedjes Ede Staal
Staal in Brabantin 2012
De streektaal wordt multimediaal
Ede Staal- Credo zien bestoan
Westerkwartiers telkens weer onder de aandacht
Ode aan Ede staal tijdens festival in Scheemder kerk
Aankomend en gevestigd talent op Ede-festival
Een buur
Liedjes Ede Staal als videoclip op YouTube
De Askay Brothers stoppen ermee
in 2013
Vrizze wind
Johan Meijer - Liedermannnen
Spaigelproatje: Alex Vissering
Spaigelproatje: Bob Heidemain 2014
Zingen in t Grunnens is n ode aan t haile wezen en wel k bin
Spaigelproatje: Rients Faber
Spaigelproatje: Rieks Folgerts
Spaigelproatje: Erwin de Vries
De vertellerin 2015
Man wat een boudel!
in 2016
Mien Grunningerlaand
De zingende organisator
Spaigelproatje: Fries Wolma van Zuver Scheerwolin 2017
Spaigelproatje: Mark Brinkhuizen
Spaigelproatje: Martin Korthuisin 2018
Spaigelproatje: Marlene Bakker
in 2019
Spaigelproatje: René Beverwijk
in 2020
Spaigelproatje: Rik Baptist van Wat Aans!
in 2021
Spaigelproatje: Rolf Schreuder (2)
in 2022
Zingen in het Zeeuws (Slot)
Spaigelproatje: Alex Vissering
EDE STAAL op INTERNET
Ede Staal heeft (bij RTV-Noord) een eigen plek op internet !
TEKSTEN van EDE STAAL
Mien toentje
Credo, mien bestoan
Doar bluit mien eerappellaand
DISCOGRAFIE
MC's
"Mien toentje" (Mollebone Music)
"Zuzooien op zundagmörn" (Mollebone Music, EKS 1186/01-03, 1986)Single 7" (Engels)
"I'm in the blues / Hear my song" (Phonogram 6012 391, 1974)
"Mien Toentje / Man, man, wat n boudel" (Radio Noord 2110.83, 1983)EP's
"Het het nog nooit zo donker west" (Eigen beheer FLS 7764,1984)
LP's
"Mien toentje" (Mollebone Music EKS 1284, 1984)
"As vaaier woorden" (Mollebone Music EKS 1086, 1986)Mini CD's
"Zalstoe altied bie mie blieven" (Nieuwsblad van het Noorden 1997MM017, 1997)
"Credo - Mien bestoan" (t.g.v. oncologiecongres, Maura Music 1997MM021, 1997)
"I'm in the blues / Hear my song" (JAZ Music JAZ 2021, 2005)CD's
"Mien toentje" (Mollebone Music CDEKS 1284, 1984)
"As vaaier woorden" (Mollebone Music CDEKS 1086, 1986)
"Zuzooien op zundagmörn" (3-CD met tekstboek Mollebone Music CDEKS 1293-1/2/3, 1993)
"As t boeten störmt / Hear my song" (2-CD Mollebone Music CDEKS 1096-1/2,1996)
"Doarom zing ik" (met video-opnamen, JAZ Music JAZ 192540, 2005)
"Getekend" (met stripboek, 2006)
"Mien Grunneger laand" (2017)CD's samen met anderen
"'t Is de lucht achter Oethoezen" (Muziek aan de Eems Made 0495, 1995)
"Heur es aan!" (Bureau Groninger Taal en Cultuur, RuG, 1999)
"De grootste Groninger hits van RTV Noord" (RTV Noord/Marista MCD 7207, 2006)
"Kennismaking met het Gronings" (collegedictaat met cd, In Boekvorm Uitgevers, 2007)
"Zing in je moerstaal" (Locomotie / OSF MCD 7756, 2009)Video
"Zo moutve t holden" (Gent produkties, Delfzijl)
DVD's
"Ede Staal" (JAZ Music JAZ 192460, 2004)
"Ede Staal, Live " (JAZ Music JAZ 192550, 2005)
"Credo, zien bestoan" (Stichting Noordgedacht / Marista, 2011)CD instrumentaal
"t Wordt aaltied wel weer licht" (Stichting Oude Groninger Kerken, 2018)
PUBLICATIES over EDE STAAL
Christof Beukema & Peter Visser: "Hai nam mie mit" (hommage, ISBN 90 5294 241 2, 1988)
Jacqueline Clements: "Ode aan Ede" Herinneringen aan Ede Staal (2000)
Siemon Reker: "Door 't dak zie ik de maan", (liedteksten, 2000)
Siemon Reker: "Deur de dook zai ik de moan", (liedteksten herzien, ISBN 90 7754808 4, 2004)
Henk van Middelaar: "Geef mie de nacht", (biografie, ISBN 90 72117 07 7, 2004)
Ede Staal: "Dit is mien laand..." (Songteksten met muziek, Reba Productions RB00520, 2005)
Siemon Reker: "Tied vlugt vurbie" (ISBN 978 90 77989 97 5, 2018)
Jasper Staal: "Din blift allain d'herinnering" (ISBN 9789082404920, 2023)