naar Martin KorthuisDeze pagina is bijgewerkt op
TOAL EN TAIKEN
TIEDSCHRIFT VEUR GRUNNEGER KULTUUR
35e JOARGANG - NUMMER 4
december 2017Toal en taiken
op het web
SPAIGELPROATJE
Martin Korthuis
De vergelijking van zijn kwaliteiten met die van Ede Staal zit hem nog steeds dwars. “Ik kreeg n recensie in t Dagblad van t Noorden van mien eerste optreden en toun ston der as kop: De nieuwe Ede Staal is geboren. Der was n moment dat ik docht ‘Dat vind ik n compliment’. Mor t is dodelek west. Worst ter op ofrekend. t Gebeurde, din trad ik op en kwammen der in de pauze twij doames op mie òf. Dij begunnen mie oet te foeteren: ‘Doe bist Ede Stoal hailemoal nait’. Din hoal ik mien scholders op en zeg: ‘Dat klopt. Ik bin Martin Körthoes.’ Din ontwikkelen zich krachten, dat wilst nait waiten. Houveul dij man betaikend het en nog betaikent. Ik heb t meer as n handicap ervoaren, din dat ik der boat bie haar.”
Martin Korthuis (1952) woont in Zuidhorn maar is geboren in Bedum. “Ik bin doar opgruid en k heb doar zeuventwinteg joar woont. k Bin opgruid mit de Grunneger toal. Wie sprakken allain mor Grunnegs. Dij Grunneger toal heb ik lösloaten omdat ik ien t midden van t laand studeren ging, want ik wol oet niks maarken loaten dat ik oet Grunnen kwam.”
“De onderwiezer van de loagere schoul dij ging noar mien pa en moe en zee: ‘Martin dij mot timmerman worden.’ Mien pa en moe dochten, dat zel wel zo wezen. Doardeur heb ik LTS volgt en bin ik timmerman worden. Totdat ik op n gegeven moment docht: ‘Mor dit is hailemoal niks veur mie.’ t Was nijbaauw. Aal mor weer dezulfde handelingen, lopende band waark. Toun heb ik docht: ‘k Wil der oet.’ Ik heb de socioale kaant opzöcht: de socioale akkedemie. Eerst MBO in Enschede en toun HBO in Zwolle. Doar bin ik terecht kommen ien t welzijnswerk en bin doar joarenlaang bleven.”
“k Wur ien Beem al vroagd deur Lex Koopman, de legendarische gitarist. Doarmit heb ik in n band zeten. Hai kwam oet Zuudwòl en ik oet Beem. Dus dat was vlakbie. Vanoet Beem is mien muzikoale ontwikkeling tot wasdom kommen ien Zwolle. Ik trof doar meerdere jongens op socioale akkedemie dij gitaar speulden.” Daarbij Albert Bartelds. “Albert was jonger en dij was in eerste instantie nogal onder de iendruk van mien stem en mien gitaarwaark. Mor loater is Albert mien gitaarwaark ver veuroet schoven. Ik speulde op n open dag bie de akkedemie en wie keken mekoar aan. Bob Dylan, Neil Young, Waterboys, t klikte. Wie hebben n band start, Blue Monday. Engelstoaleg zoas elk en ain ien dij tied. Doar gingen we de boer mit op. We hebben hartstikke veul speuld.”
“Mien vraauw en ik, wie zatten baide in t jongerenwaark. Dat was, bie wieze van spreken, op moandagmörn eerst weer n nije toiletpot aanschaffen en weer n nije spaigel. Op n gegeven moment hebben we mekoar aankeken zo van ‘dit willen we nait meer’, en dou ston der n advertentie ien kraant: ‘Schiermonnikoog, gezocht jongerenwerker.’ Wie keken mekoar aan en zeden: ‘Zol dat wat wezen?’ Omdat ik nogal veul ien de meziek zat, het mien vraauw solliciteerd”. Ze werd aangenomen. “Wie binnen van plan west n joar noar Schier te goan. Even oetrusten en weer t vastelaand op. Dat binnen drijentwinteg joar worden.”
“t Ainege wat doar op joarboases brak, dat was t hekje veur t jongerencentrum. Dat wer din te zwoar veur vieftien jongeren want dij gingen der op zitten. Dat was wat der vernaild wer. Verder was t n hemel op oarde wat dat betreft, en n geweldege natuur. Wie hebben twij kiender dij binnen doar geboren en opgruid. t Was n oase veur de kiender doar.”
In 1994 bracht Korthuis zijn eerste, geheel Engelstalige, cd uit: Broken hearts and broken dreams, In 1998 volgde Vrij zunder schuld, een album met liedjes in het Engels èn in het Gronings. “Ik kwam mit n laidje en toun zee Albert Bartelds tegen mie ‘Woarom perbaaierst doe t nou nait in dien aigen toal?’ Ien eerste instantie verkloarde ik hom veur gek want ik haar mien aigen toal ofzworen. k Heb om Albert tegemout te kommen zegd ‘Nou, tou mor. k Perbaier t wel even’. Ik bin zitten goan en der ging n wereld veur mie open. Dou ik doarmit begon, realiseerde ik mie ‘Verrek Martin, dat is dien toal.’ Dat was zo’n mooi moment. Ik heb nog nooit wat perbaierd ien t Nederlands omdat de Gunneger toal zo verschrikkelk dicht bie mie ligt. Ik heb gain enkele wènst meer om terug te goan noar t Engels. Ook omdat ik mie realiseerde dat t Engels woarien ik sprak en zong, zo gekunsteld was en zo stould op dat woordenbouk noast mie. Omdat ik mor mooie woorden vienden wol dij in een zin paasden. Sums woorden dij ik nog nait ains begreep, mor dat stond wel mooi ien dij tekst. Nou, din bist ongeleufelek oneerlek bezeg. Elk en ain pakt dat ook op. Op t moment dast nait echt bist, worst der ook op fileerd. Dat Engels blift metselwaark. Stainen bie mekoar zuiken om der mor ain of aander mooi mozaiek van te moaken. Mor t is nait oet t haart en dat is t Grunnegs wel.”
”Bie t Engels haar ik n woordenbouk neudeg om mooie woorden op te zuiken. Toun ik mit Grunnegs begon, kreeg ik van mien zus t Grunneger woordenbouk. k Haar weer n woordenbouk neudeg. Mor nou allain om te kieken hou de woorden schreven werden. Dat is n wereld van verschil.”
Er volgden vier Groningstalige cd’s. Lös, Ailand, Muze en Geluk. Op die cd’s vervullen de muzikale vrienden uit Zwolle een belangrijke rol. “Wie hebben soamen n aantal prachtege cd’s moakt. Din heb ik t over, Rick Mensink, Jeroen van Halem, Elco Stalknecht en Albert Bartelds. Mor op n gegeven moment is de gang, de spirit, de geest weg. De sju ontbrak en dat noopte mie om te zeggen: ‘Jongens, ik stop der mit.’ Drijentwinteg joar het dat huwelk duurd. Twij joar leden heb ik ofschaid nomen van de band en ik docht: ‘Goh, ik vroag Eddo’.” Martin kende Eddo Pol van de Gribusband, die eens per jaar optreedt op Schiermonnikoog. “Hai zee: ‘Joa, mor dat is n totoal aandere wereld veur mie. Mor ik wil t perbaaiern.’ Doar is n geweldege soamenwaarken oet ontstoan.”
Met een totaal andere aanpak zoals blijkt in het titellied, Nij, waarmee de cd van het duo start: “De schepen verbraand, allain nog as en t wordt nooit meer zoas t was. Nij, nij alles nij.” Eddo Pol leeft zich in dat eerste nummer al heerlijk uit op zijn elektrische gitaar. “Eddo is de man van de licks, van de kleurtjes. t Is prachteg hou Eddo n laidje inkleurt.”
In het wat rustiger Roup mie klinkt de ervaring van Pol als bluesgitarist door. ”t Is zo’n mooi thema, zo’n mooi riffje wat hai der onder het.” Het lied beschrijft een intense relatie tussen twee mensen. “t Is zo braid. t Het niks te moaken mit geliefden. t kin mien zeun ook wezen.”
Carpe Diem stoelt op een bijzondere ontmoeting. “Ik speulde twij joar leden op de Streektoaldag in Veendam. Ik haar n optreden had, stond doar en keek links van mie. Ik zug n man zitten en ik denk ‘dat is n Körthoes’. Wie kieken mekoar aan. Ik loop op hom òf. Hai stelt zuch veur as Roelof Korthuis. Vanòf dat moment hebben we elkoar as bruiers ervoaren. Dat was n machteg moment. Hai vertelde mie ook: ‘ik heb kanker en bin nait goud.’ Wie hebben n joar laank soamen deurbrocht, n bult lagd en n bult dronken. Noa dat joar is hai goan. Dat zit allemoal in dat laidje. Realiseren alles gait veurbie, alles wordt verleden tied. Mor doartussen hollen wie van die en blieven wie bie die. Dat is belangriek.”
Stil is ook een lied om bij stil te staan. “Dat is n laidje over n vrundin van mien vraauw. Dij zat in de MH17. Noar aanlaiden van dat overlieden, heb ik dit laidje schreven. n Hail gewone dag. De lucht was blaauw. n Vogel hoog ien de lucht. Wat is dat? Hai hoalde heur neer. Brak heur vleugels. Meer woorden binnen der nait neudeg.”
Ik wil die, is gebaseerd op de hit Ik wil jou van Polle Eduard uit 1979. “n Geweldeg laidje. Ik heb t nooit zongen mit de band. Want dij jongens dij vonnen dat veuls te plat. Mor ik stel mie veur: bist zo’n zestien-zeuventien joar en gaist noar de disco. Der is n poedie, n hail mooi wichtje, en din gaist soamen zwemmen. Hier hest mien vest en dreug die doar mor mit òf. Ik dou wel zunder. Goa mit noar hoes en waist wel woarom. Ik braand hoast òf. Ik vond dat zo mooi en ook: Woarom holdst doe nou echt? Ze nuimen mie n roege donder. Mor ik zai in die meer as n mooi wicht. Dat vind ik zo mooi direct.”
Onderwegens ontwikkelt zich na een valse start tot een rocknummer. “t Laid het alles mit miezulf te moaken. k Heb nooit t gevuil dat ik thoes bin, dat ik kloar bin. k Heb nooit t gevuil dat ik mörn geraniums kopen mot en dat ik ze smiddags ien vensterbaanke zet en din der achter zitten goa en oet mien leunstoul noar boeten kiek. t Is aaltied onderwegens.”
In Licht zingt Martin een duet met Paulien van der Wal. “Tiedens n concert van Jan Henk de Groot heb ik Paulien speulen en zingen zain en toun docht ik: ‘Verrek, ik vroag heur’ en zai het ‘joa’ zegd. Ze het n mooie stem, n goie holding en laifde veur de meziek.” Het is een licht liefdeslied. “Ien de grote stad worden ze wakker. D’ ain aan oostkaant, d’ aander aan westkaant. Mor ze waiten dat ter n moment komt dat ze mekoar zain dij dag.”
In Zummertied zingt Fries Wolma mee in het lied dat hij zelf schreef. De ervaren gitarist en producer liet de werkwijze helemaal aan Korthuis over. “Hai het zuk naargens mit bemuid. Allenneg mit de woorden ‘Ik heur t wel as t kloar is’ en dat was hail pretteg.”
Korthuis beschouwt het leven niet als een sleur. Toch ziet hij steeds elementen terugkeren in zijn lied Cadaans. “Elke dag en of je dat nou leuk vienden of nait, der is aaltied n constante herhoaling van zetten. Van wat ik ook dou op n dag, der binnen aaltied momenten van wat ik guster of eerguster doan heb, dij aaltied weer terugkommen. Ik vind t de kunst om doarin ook weer n nije oetdoagen te vienden.” De cadans zit ook in de muziek. “Van dakeda, dakeda. Geweldeg. Dat zingt zo lekker weg.”
Sadako Sasaki is de naam van een Japanse meisje dat de atoombom in Hiroshima overleefde, maar tien jaar later alsnog bezweek. Ze had zich als doel gesteld om duizend origamokraanvogels te vouwen. “Mor dat het ze nait hoald.” In het lied veranderen soldaten in kraanvogels. Het lied is een aanklacht tegen oorlog en geweld. “Op gain enkele wieze ontkom je der aan. Wie denken voak ‘alles is ver weg’, mor alles is zo dichtbie. Vertel mie wat ter gebeurt. Dat element zit der gewoon ien en dat is ook mit dat wichtje. Sadako Sasaki haar dij wens van doezend kraanvogels. Din mog ze n wens doun. Ze wos wat ze wensen zol. Dat was dat geleuf, hoop en laifde verbraid worden zollen. Mor we waiten allemoal dat dat n illusie is. k Heb t laid ook schreven noar aanlaiden van t overlieden van dij vrundin. Mien vraauw, Tjitske Dijkstra, het doezend kroanvogels vold veur heur vriendin. Leerlingen van t Alfacollege dij hebben hulpen. Binnen de körtste tied haren ze zo doezend bie elkoar. Toun docht zai: ‘Verrek, der binnen twijhonderdachtennegenteg mìnsen omkommen. Zol t nait wat wezen om 298.000 vollen te goan. Dat het ze wereldkundeg moakt. RTL4 het der bie west en SBS6, Hart van Nederland en dat is de haile wereld over goan. Der binnen kroanvogels vold over de haile wereld. Austroalië, Japan, Duutsland en wait ik wat. Aal dij kroanvogels kwammen bie ons thoes en op n gegeven moment haar ze 298.000. Dat is zo bezunder en zo mooi. Zai het nou n expositie van aal dij kroanvogels ien de veurmoalege dairentoen in Emmen. Doar hangen en liggen dij kroanvogels ien allerlei kunstvörms. Noabestoanden binnen der west dij doar troost oethoalen. Dat is zo biezunder en machteg mooi om mit te moaken. Noar aanlaiden van dij gebeurtenis heb ik dat laid schreven.”
Het afsluitende Mag ik is een logisch vervolg. “Noa Sadako Sasaki woarbie je mit n voldongen feit zit, oorlog en verschrikking, din komt de vroag, in elks geval bie mie: ‘Mag ik die wat vroagen?’ Dat is ook noar aanlaiden van alle aansloagen van oaflopen joaren. Ik wil din zo’n man of vraauw mit zo’n bomgordel om of n kalashnikov ien haand vroagen: ‘haarst doe gain laifde om die hin, of ‘bist doe zo geboren?’ t Is n open laid. t Stait ver òf van veroordailen. t Is puur van: Is t meugelek dat wie op n bepoald moment n dag hebben dat wie soamen op terras zitten. Dat we n biertje drinken of wat din ook. Dat we elkoar aankieken en zeggen: ‘t Is goud.’ Dat binnen gewoon de vroagen dij ik heb.”
Martin Korthuis & Eddo Pol: Nij, € 14,90, exclusief verzending
(bestellen via www.marista.nl)
naar Martin Korthuis