naar Askay Brothers
Deze pagina is bijgewerkt op
TOAL EN TAIKEN
TIEDSCHRIFT VEUR GRUNNEGER KULTUUR
32e JOARGANG - NUMMER 3,
MAAI/JUNI 2014Toal en taiken
op het web
SPAIGELPROATJE
Rieks Folgerts
Veel artiesten is het tijdens hun leven niet gegeven. Johan Raspe (1946) en Rieks Folgerts (1946) is het wel gelukt. Aan de Noorderstraat in Sappemeer is in 2011 een gedenkplaat aangebracht. Daarop de hoofden van de twee ‘Grunneger Everly Brothers’ die dat jaar vijftig jaar samen op de planken stonden. Het tweetal dat tot ver buiten de provincie Groningen bekend stond als The Askay Brothers, stopte het jaar daarop. Toch verscheen er in november 2013 nog een afscheids-cd.
Het begon allemaal eind jaren vijftig. “As kwajong van n joar of elf, twaalf, dij kaanten op, ston ik al te jodeln tiedens cowboyfilms,” vertelt Rieks Folgerts. “Dou haar ik n skifflegroep. Dat was destieds populair, mit n theekistbas en n wasboard. Johan ston der noar te kieken. Hai kon al goud zingen. t Was de tied dat The Everly Brothers net zo’n beetje deurbraken.” De twee tieners staken de koppen bijelkaar. Uit de afkorting van beide voornamen vloeide de naam Johrie-Brothers voort en korte tijd later stond het duo op de planken. Hitjes van de Everly Brothers en de Blue Diamonds vormden het repertoire. Het was de tijd van de teenagershows. “Doar traden wie den op mit Little ship en A little Spanish town omdat dat twijstemmig was. Johan zong de lead en ik zong de twijde stem. In feite is dat altied zo bleven.”
Al snel volgde er een echte band: Jerry and the Vampires. “Doar was Johan de leading vocal met laidjes van Cliff Richard, The Beatles en dat soort dingen. Doar binnen wie n joar of vief mit op pad west.” Daarna werd het rustig rond de twee. Ieder had zijn eigen beslommeringen. Het was ook de tijd dat Don en Phil Everly bonje hadden. Met de beide Sappemeersters viel dat overigens wel mee. “Ach wie hebben wel es wat woorden had. Wie binnen nait geliek netuurlek, mor t is aaltied weer goud kommen.”
In de jaren tachtig pakten Raspe en Folgerts de draad weer op bij het eerste Reunion concert van The Everly Brothers in the Royal Albert Hall in London. “The Everly Brothers wazzen altied n rooie droad deur ons bestoan. Dou hebben wie zegd: ‘Wie goan doar n band van moaken’. Dat waren nait allend Johan en ik. Wie hebben der n stel topmuzikanten bie aantrokken. Doar haren wie hail veul succes mit. Dat was in drijentachteg-varentachteg.“ De naam Johrie-Brothers werd ingeruild. “Wie hebben ook zegd, ‘nou den brengen wie n ode aan Jan Smallenbroek en Jaap Kuilema’.” Dat duo trad al eerder op als the Askay Brothers - naar de voorletters van hun achternamen op zijn Engels. “Dij jongens hebben zulfs n contract kregen bie Decca en binnen doar op ploate kommen. Moar joa, Jaap Kuilema is al vroug aan kanker overleden.” Raspe en Folgerts vroegen Smallenbroek toestemming om de naam Askay te gebruiken en dat mocht.
Al spoedig klonken er Everly-songs in het Gronings. ”Dat wie in t Grunnegs zingen goan binnen, hebben wie te danken aan Engbert Gruben. Dij het hail wat waark verricht in dij begunperiode. Hai zee: ‘Jonge, kin dat nait in t Grunnegs?’. En zo binnen wie ook in aanroaken kommen mit Ede Stoal. Dij het wat veur ons schreven. Ede zee: ‘wat kinnen ie ja ontzettend mooi harmonisch zingen. Doar wil ik wel wat veur doun. Zo is dat ontstoan.” Het succesvolle duo verscheen jarenlang op uiteenlopende podia maar in 2011 ging het mis. Johan Raspe kreeg een hartinfarct. Het gaat nu gelukkig weer beter met hem. Toch besloot het duo in 2012 te stoppen. “Dou hebben wie nog twij concerten verzörgd in Van Beresteyn in Veendam, en de Tramwaarkploats in Winschoot.”
In november 2013 verscheen een cd met nummers die nooit eerder waren uitgegeven. “Dat is de letste ploat dij wie mit ons baiden moakt hebben. t Binnen laidjes dij live in de studio van Radio Noord opnomen binnen. Dat materioal hebben wie uutbrocht.” De oude opnamen werden elektronisch opgepoetst. Een cd met dertien nummers, waarvan tien in het Gronings,was het resultaat. Naast Ede Staal leverden daar ook andere bekende Groningers teksten voor aan.
Voor Geluk is nait te koop schreef Henk Puister de tekst. Folgerts componeerde de muziek. “Mainstieds heb ik zulf de ideeen. Doar moakt hai een mooi laid van en komt dij tekst weer terug bie mie. Den pak ik de gitaar en zet ik ter n melodie onder. t Is n vrolek laidje dus der mot ook n ritmisch snel nummer onder. Zo bedenk je dat.“
Twij vremden is een lied over verlies, opgedragen aan Joop Koeneman. “Dat was n goie vrund van Johan en van mie. Dij zat ook in Radio Compagnie. Doar was hai techneut.”
Sim Noordhof schreef de tekst van Viskelu. De voorouders van Folgerts komen uit de omgeving van Zoutkamp en Warffum. “Dij binnnen doar zowat aalmoal geboren. Dat bloud zit der bie mie ook wel n hail klain beetje in.” Het lied lijkt een pocketversie van het toneelstuk Op hoop van zegen van Herman Heijermans. “t Gaait over n veuroorlogs schip. Mit drij man waren ze aan boord. Tegenwoordeg is t almoal technische machines en zo. Mor dou mos t nog mit haand gebeuren. Doar gaait dat laidje over.“
Doe waist het wel draait om een verloren liefde. De tekst voor dit echte levenslied schreef Chris Ridenberg. De vocale kracht van het duo komt erin naar voren. “Dat is omdat dij sentimenten in dij stemmen natuurlijk hail goud uutkommen. Dat matcht als het woare.”
Kom terug, de cover van Walk right back, is een van de bekendste liedjes. Koen Heidema legde er bij de vertaling een grote dosis smart en eenzaamheid in.
Naargns beter as thoes is de onbetwiste topper. “Dank zij Naargns beter as thoes binnen wie toch n beetje op de kloeten kommen. Want Ede Stoal het natuurlek even mit de vingers knipt en zo’n tekst schreven. Mor elk en ain dij ik tegen kom zegt: ‘Hé doe bist van de pannen van ’t dak.’ Dus dat het wel kleur. Al decennioa laank stoan wie doarmit in de middenmoot van ‘Alle Viefteg Goud’. Dat kin nait meer kepot.” Het lied zegt ook iets over de honkvastheid van beide zangers. “Wie wonen op ons olle dag nog aaltied in t Margrietpaark in Sapmeer, woar wie opgruid binnen. Ik bin weer terug. Ik heb overaal zwurven, mor Johan is doaraltied bleven.”
Toch kregen ze ooit het advies de weg van Henk Wijngaard te volgen en veel geld te verdienen. “Dat hebben we nooit wilt. Wie wollen gain carnavaleske figuren worden dij deur t laand hìntrokken mit de Nederlandse smartlap.”
In Wat goud is ritsen de twee stemmen van Raspe en Folgerts ook weer harmonieus ineen op een melancholische tekst van Koen Heidema.
Dij gedachte is een cover van de Everly-hit The first in line. Eigenlijk waren dergelijke songs geen thema voor Ede Staal. Toch pakte Staal - volgens Folgerts: “deur hail klain wat hin te zetten” – dat op zijn eigen manier aan. Dat blijk wel uit een zin als “ … nooit zel ik van de kòlle staarven, want dij gedachte holdt mie waarm …”
De cover van De Everly-evergreen Let it be me werd door Henk Puister omgezet in Dail dit mit mie. “Ook doar zit veul sentiment in.”
Met Dreum van twij bruirs sluit de cd af. Het is het enige lied dat nieuw is opgenomen. “Brown Eyes was ain van de leste nummers van de Everly Brothers. Dat was Johan zien favoriete nummer. Hai zee ‘ik wil dij der bie op hebben’. Ik zee ‘dat most nait doun. t Is n hommage aan wat ter op de plaank liggen bleven is.’ Mor Johan wol per se dat nummer der bie op hebben en zo is t ook ontstoan.”
In januari 2014 overleed Phil Everly. “Dat hebben wie ook wel maarkt. Wie binnen n poar moal bie RTV-Noord west om doar over te proaten. t Is allemoal n beetje geliek opgoan. Dat wizzen wie dou nog nait, mor aargens telepatisch op ain of aander menaaier kin dat ook sloan op Don en Phil natuurlek: Dreum van twij bruirs. Dat het te moaken mit: jongens, wie binnen eigelek wel stopt, mor feitelek zingen wie altied tot t ènde tou deur.”
Folkerts is erg over de cd te spreken. “Hai is hail mooi en gevarieerd. Dit is n frisse oetvoering van alle nummers dij liggen bleven, mooi in stereo. Dus dou wat mit.”
Naargns beter as thoes, Aigen beheer, AB201301 € 9,99. Te bestellen bie De Boukenkist.
naar Askay Brothers