woensdag, 12 februari 2003 |
Friesch Dagblad op het web |
Concertserie rondom 400ste geboortejaar Gysbert Japicx
De Friese dichter Gysbert Japicx (1603-1666) werd dit jaar vierhonderd jaar geleden geboren in Bolsward. Het Comité Betinking 400ste bertejier Gysbert Japicx nam, in samenwerking met het Gysbert Japicxhûs, het initiatief voor een feestelijke herdenking.
Zestien mei zal de officiële opening zijn, maar het begint allemaal al op zestien februari in Witmarsum. Daar vindt het eerste concert plaats uit een serie van negen, getiteld Us grutte foarsjonger . Elke derde zondag van de maand zal er, ergens in een kerk in Fryslân, een muzikaal-poëtisch programma worden gepresenteerd rondom Fryslâns belangrijkste dichter.
MATTIE VAN DER VEEN
,,De poëzij tichter by de minsken bringe, dat is it doel fan dizze konsertrige. Dat wie ek Gysbert Japicx syn doel’’, zegt Hindrik van der Meer, adviseur van het Stichtingbestuur van het Gysbert Japicxhûs en mede-initiatiefnemer van de herdenkingsfestiviteiten. De concerten zijn in de eerste plaats een eerbetoon aan Gysbert Japicx, maar moeten ook laten zien hoe Friese dichters en musici verder gaan in zijn voetstappen, legt Van der Meer uit.
Gysbert Japicx liet de Friezen een kostbare erfenis na. Niet alleen schreef hij talrijke gedichten, liederen (waaronder het Wolkom freugde fan ’e wrâld ), dialogen en vertaalde hij zo’n vijftig psalmen. Hij was ook de eerste die het Fries opschreef en die uitleg gaf over de uitspraak van de taal. Hindrik van der Meer: ,,Hie hy dat net dien, dan hie ús taal der no miskien net mear west. Sa wol it konsertbarren ek in blikferrommer oer it Frysk wêze: sjen litte hoe bysûnder it is dát dizze taal der noch hieltyd is.’’
De herdenking van het geboortejaar van Gysbert Japicx is geïnitieerd door het Comité Betinking 400ste bertejier van Gysbert Japicx. Het comité bestaat uit prof dr. Philippus Breuker, Baukje Miedema, directeur van het Gysbert Japicxhûs, Jelle Krol van Tresoar, Lammert Jansma, directeur van de Fryske Akademy en Hindrik van der Meer. De concertserie, een onderdeel van de herdenking, kreeg de titel Us grutte foarsjonger. Dit is figuurlijk op te vatten, maar Gysbert Japicx was ook daadwerkelijk voorzanger in de Martinikerk te Bolsward en waarschijnlijk ook in Witmarsum.
Het concertproject is een initiatief van Hindrik van der Meer, in samenwerking met het Gysbert Japicxhûs in Bolsward. Hindrik van der Meer: ,,It idee komt in bytsje fuort út de kulturele bustochten rûnom de Fryske dichters dy’t myn frou Beitske en ik al jierren organisearje.’’
Muzykspektakel
,,It kealle earst nochal swier mei de subsydzje foar it muzykspektakel Master Gysbert fan de muzykgroep Reboelje. Der moast doe in alternatyf betocht wurde. Ik haw der wat oer prakkesearre en wat ideeën oandroegen. It idee fan in konsertrige foel sa goed, dat moast trochset wurde. Sels doe’t de musical fan Reboelje úteinlik dochs noch de subsydzje krige.’’
Ook de taak voor de praktische invulling van de afzonderlijke concerten nam Van der Meer op zich. Niets is aan het toeval overgelaten. Zelfs de data en tijdstippen van de concerten hebben te maken met het geboortejaar – 1603 - van Gysbert Japicx. Niet zomaar zijn zestien februari en zestien mei als startdata gekozen. Het is ook niet toevallig dat er drie keer drie concerten plaatsvinden op de derde zondag van de maand om drie uur.
De middagen worden gehouden in de regio rondom Bolsward, in kerken en plaatsen die wat te maken hebben met Gysbert Japicx. Ze zullen volgens een vast stramien verlopen, maar steeds een andere inhoud hebben. Natuurlijk is er veel aandacht voor het werk van Gysbert Japicx zelf, maar ook voor dat van hedendaagse, gevestigde en beginnende dichters.
Poëzie maakt een belangrijk onderdeel uit van de serie. ,,Wy stribje der wol nei om yn alle gefallen de al bekende Fryske dichters oan bar komme te litten. Mar ek de jongerein jout acte de présence.’’
Tijdens elk concert zal ook ‘Gysbert Japicx’ meewerken. Op de muziek van koperblazers zal hij in de persoon van Sybe Haven zijn intrede maken en voordragen uit eigen werk in de taal van toen.
Kroechkoar
Muziek vormt een rode draad. Er zijn verschillende koren ingeschakeld: het Littenseradeelster Kamerkoor, popgroep Bricque Becque en Sjongploech Auke Roukes. De laatste staat onder leiding van Hindrik van der Meer. Het koor bestaat uit tachtig leden die zingen met het doel om andere mensen ook aan het zingen te krijgen. Hindrik van der Meer: ,,Eins mear in kroechkoar as in tsjerkekoor, kinst wol sizze.’’
In de maanden mei, juni en september concerteert Camerata Trajectina. In het kader van het jubileumjaar heeft Camerata een cd uitgebracht met een dertigtal liederen van Gysbert Japicx. Het ensemble brengt de liederen van Gysbert Japicx in de authentieke, zeventiende-eeuwse setting ten gehore.
De internationaal befaamde groep zangers en instrumentalisten is gespecialiseerd in zeventiende-eeuwse muziek. Vorig jaar nog reisden ze af naar Indonesië waar ze VOC-liederen uit die tijd ten gehore brachten. Leider is prof dr. Louis Peter Grijp, professor aan de Universiteit van Utrecht en verbonden aan het Meertens Instituut in Amsterdam. Dit instituut onderzoekt volksverhalen en liedcultuur door de eeuwen heen. Dichters in de zeventiende eeuw maakten veelal verzen op bestaande melodieën. Op het Meertens Instituut proberen onderzoekers de melodieën van deze oude liederen te achterhalen. Hindrik van der Meer: ,,Gysbert Japicx skreau boppe it fers faak ‘op de tean fan’. Tink mar oan it Ingelske tune. Dy meldijen steane yn dy âlde lieteboeken.’’
,,Wy sjonge in ode foar him yn in meldij fan himsels. Mar der barre ek nije dingen.’’ Verschillende componisten, onder wie Jan Veninga, Gerben van der Veen, Hoite Pruiksma en Hindrik van der Meer, zullen nieuwe muziek schrijven op gedichten van Gysbert Japicx. ,,Dat bart op in wize dy’t de ynhâld ferklanket. It binne frije fersen dus’’, legt Van der Meer uit. ,,Sels haw ik de muzyk by it prachtige gedicht Hidde Pidde of Hidde yn ’e appelbeam skreaun.”
Boek
Terwijl de concertserie dan al een paar maanden loopt, zal op 16 mei de officiële, feestelijke opening plaatsvinden in de Martinikerk in Bolsward. Er zal een boek gepresenteerd worden met gedichten van Gysbert in het mid-Fries, het hedendaags Fries en het Nederlands. De cd van Camerata Trajectina en die van de muziekgroep Reboelje met de liederen van het muziekspektakel Master Gysbert zullen worden gepresenteerd. Verder verzorgt de Fryske Akademy in samenwerking met de Werkgroep Zeventiende Eeuw een wetenschappelijk congres en presenteert de musicologische werkgroep van de Akademy een boek met Gysbert Japicxliederen voor kooruitvoering met pianobegeleiding. Als klap op de vuurpijl zal er een eindfeest komen met als hoogtepunten de uitreiking van de Gysbert Japicxpriis en de uitvoering van het muziekspektakel Master Gysbert.
Hindrik van der Meer: ,,Wy binne no al trije jier mei de organisaasje oan de gong. Ik krij hieltyd mear bewûndering foar Gysbert. Hy hat minsken sjen litte wollen hoe prachtich it Frysk is.’’ Alles is er aan gelegen om deze ‘grutte foar-|sjonger’ in herinnering te blijven houden. Of zoals zijn tijdgenoot Meelcke Lasis het verwoordde: ,,Syn greate namme nea yn uyz gehûgenis steart.’’
De concerten vanwege het 400ste geboortejaar van Gysbert Japicx:
16 februari: Kerk van Witmarsum
16 maart: Kerk van Beetgum
20 april: Kerk van Nijland
18 mei: Kerk van Witmarsum (Camerata Trajectina)
15 juni: Kerk van Beetgum (Camerata Trajectina)
21 september: Kerk van Kornwerd (Camerata Trajectina)
19 oktober: Kerk van Burgwerd
9 november: Kerk van Kimswerd
16 november: Martini Kerk Bolsward, slot van het herdenkingsjaar met hoogtepunten uit de concertserie
(Kaarten voor de concerten kunnen besteld worden bij het Gysbert Japicxhûs in Bolsward, telefoon 0515-573990)
