Aflevering 210 |
maart 2021 |
Zêêuwse Dialectverêniging op het web |
Zingen in het Zeeuws (4)
Joop van den Bremen
Aan het begin van de eenentwintigste eeuw worden er veel liedjes in het Zeeuws rondgestrooid. Streektaalartiesten treden overal op, vaak tijdens Zeeuwse avonden. Die zijn er in Brouwershaven, Koudekerke, Ossenisse, Goes, Middelburg, Terneuzen, Ritthem, Axel, Ellewoutsdijk, Vlissingen. ’s-Heerenhoek, Bruinisse, Sint Philipsland, Zierikzee, Meliskerke en Kamperland. Anja Kopmels, Het Westkappels Kwartet, Ambras, De Jan van de Velde Groep, De Lamaketta’s, Piet Brakman, De Witkammetjes, Adrie Oosterling, Grysl, Surrender, De Meissen, Peter Dieleman, Kant’ooi en Jan Gunter zingen er liedjes. Daarnaast leveren vertellers zoals Pau Heerschap, Jopie Minaard en Jan Zwemer soms een bijdrage.
Af en toe zijn er feestjes. Op 8 november 2005 neemt Ambras alvast een voorschot op het 25-jarig jubileum in 2006 met de uitgave van een cd1. Twee jaar later verschijnt er een compilatie van eerdere optredens op dvd2. Naast het viertal komen we daarop Sankie Koster, Cyril Peeters, Frans de Schepper, het Duo Ellende en Engel Reinhoudt tegen. Het kwartet heeft in de loop der jaren bovendien een aardige reeks cd’s op zijn naam gezet3. De samenwerking van de Zeeuws-Vlamingen met overkanter Engel Reinhoudt vindt niet alleen plaats op het podium maar ook bij het maken van zijn cd’s4.
Surrender laat regelmatig van zich horen, soms ook buiten de provincie. De band heeft in de loop der tijd ook al verschillende nummers gedigitaliseerd5. Bovendien zijn de Zuid-Bevelanders onlosmakelijk verbonden met het Walcherse Grijpskerke waar jaarlijks diverse streektaalbands van binnen en buiten de provincie optreden. In 2004 verschijnt er een cd en dvd met live opnames van Hrieps6.
Piet Brakman lanceert ook een dvd. Het is een live-opname van een ‘tijdloze show’ in het Ledeltheater in Oostburg7.
Naast deze vertrouwde gezichten duiken er nieuwe op. Dønder waagt de sprong in 2005. Een jaar later krijgt de Walcherse band met Dingeman de Visser uit Ritthem, Max van Hanegem uit Vlissingen, Ronald de Witte en Ronald Bimmel uit Aagtekerke vaste vorm. De vier muzikanten zijn met een gemiddelde leeftijd van 26 jaar duidelijk jonger dan de meeste andere Zeeuwse dialectartiesten8. Rock & lol noemt het kwartet de eigen hardrockblues. Op goede vrijdag 2006 treedt de band op in Westkapelle tijdens het motorevenement Races by the Sea.
Drie dagen later, op tweede paasdag, heeft Omroep Zeeland een hele middag ingeruimd voor Zeeuwse streektaalmuzikanten. Elsa van Hermon presenteert het programma Pan mee aiers. Daarin zingen bekende artiesten liedjes in de Zêêuwse taele. Het programma is rechtstreeks via de radio te beluisteren.
De foyer in Oost-Souburg is omgebouwd tot een levendige studio. Het vereist een hele organisatie om Anja Kopmels, Piet Scheerders, Jan van de Velde, Adrie Oosterling, Maikel Harte, Sven Cruson, Engel Reinhoudt en Jan Gunter in de juiste volgorde te laten optreden. Maar ook De Meissen, Bennie Hek en de Houdoes, Surrender en de Lamaketta’s vinden daartussen nog een plek. Soms begeleiden de accordeonisten Bart Hoogesteger van De Deurdouwers en Jos Neve van Ambras de zangers. Uiteindelijk komt alles op zijn pootjes terecht. Met de uitzending zet Omroep Zeeland de streektaalmuziek duidelijk op de kaart.
Dønder is niet aanwezig in Oost-Souburg. Maar in augustus 2006 staat de band wel op het podium van een dialectpopfestival in Westkapelle. Naast de jonge rockers treden Bennie Hek en de Houdoes op evenals Grysl en Surrender. Verder presenteert zich een Rowwen Hèze Tribute Band. Deze formatie met de naam Bestel Mè blijkt vooral te bestaan uit leden van De Deurdouwers uit ’s Heerenhoek9. Verder treedt Stikhewoon op. Deze Zuid-Bevelandse band begon in 2002 als recht-toe-recht-aan rock&roll kwartet. Kees Wondergem (drums), Onno van de Linde (zang en gitaar), Janet Priem (sologitaar) en Ernst-Jan Eversdijk (bas) zijn de bandleden van het eerste uur. Na enkele wisselingen groeit Stikhewoon uit tot kwintet. Peter Adriaanse neemt de drumsticks over en Jan Montenarie komt er als gitarist bij. In 2006 verlaat Eversdijk de band. Van de Linde neemt de basgitaar ter hand en Stikhewoon is weer een kwartet.
Op het festival valt vooral het optreden van Dønder op. De band trommelde een stel fans op die rondlopen in zwarte T-shirts met daarop de tekst ‘Bin joe noe hlad beDØNDERd?’. Verder trekken motoren de aandacht. Het einde van het optreden gaat daardoor zelfs letterlijk in rook op. Te midden van het rock- en motorgeweld trekt zanger-gitarist Dingeman de Visser in blote borst alle registers open.
Op 30 oktober 2006 ontvangt Engel Reinhoudt de door Total gesponsorde Cultuurprijs van de Gemeente Borsele. De ‘s-Heerenhoeker wordt in het juryrapport geprezen als ‘pur sang vertolker van het Zeeuwse lied en de Zeeuwse streektaal’ en bovendien voor zijn activiteiten voor 't Kerkje van Ellesdiek. Dit culturele podium in Ellewoutsdijk, waar de voertaal Zeeuws is, werd rond de eeuwwisseling opgezet. Naast oecumenische bijeenkomsten, exposities en meezingmiddagen zijn er concerten waar vaak streektaalartiesten in de schijnwerpers staan.
In november 2006 start de eerste in een serie liedwedstrijden. Zing Zeeuws! - onder auspiciën van de Stichting De Zeeuwse Taele - telt liefst achttien deelnemers. Bij de wedstrijd op 25 november in De Vroone in Kapelle variëren de prijzen van €400 tot €200. Deelnemers kunnen inschrijven in twee categorieën.
Bij de ‘Eigen liederen’ brengen zangers en bandjes liedjes die ze zelf hebben geschreven. Hiervoor hebben zich twaalf artiesten aangemeld. Ze zingen een van te voren ingezonden lied. Sommige formaties en zangers kwamen we al eerder tegen zoals Grysl, Crash Boogie, Bennie Hek en de Houdoes, Swensee, De Deurdouwers, Stikhewoon en Dønder. Maar ook minder bekende artiesten presenteren zich, zoals Leo Huibers & Dominic Haaij van het Bruus Visserskoor, Krysus uit Middelburg met muzikanten die liever incognito blijven, Peter Quaak uit Groede, Willy Tournois uit Eede en de van oorsprong Haagse Maarten Bruijnes uit Bruinisse.
Bennie Hek (Edy van Driel) met zijn Houdoes wint in deze categorie met U’n zwoele zômeroavend. Het is niet het enige succes van de expressieve band. In dezelfde maand had het kwartet al de eerste plaats veroverd op de carnavalswedstrijd in Hulst met het lied Solonaise.
Grysl met zanger Henny Lamper eindigt op de tweede plaats met Pelgrim in Parijs en De Deurdouwers (Wanneer bin je tevree?) delen de derde prijs samen met Dønder (Softijsje). Het publiek is enthousiast over het optreden van deze rockende ‘jonge honden’ en beloont de band met de publieksprijs. Het nummer Softijsje verschijnt een jaar later op de demo-cd van de band10.
In de tweede categorie staan liedteksten centraal. Tekstschrijvers leveren een Zeeuwse tekst in. Daarbij heeft de organisatie een zanger of band gezocht die er (eventueel) muziek bij maakt èn het uitvoert. De schrijvers en vertolkers vormen een gemêleerd gezelschap.
Ruben de Jonge uit ’s-Heerenhoek ontvangt de eerste prijs voor zijn tekst Oales wor aans. Die krijgt in de uitvoering een Zeeuws-Vlaams accent met muziek en zang van Bennie Hek en de Houdoes. De Jonge moet zijn prijs wel delen met Jan Lauret. Zijn tekst, De ballade van Kouwepolder Ko, in het dialect van het Land van Axel, krijgt een meer oostelijk accent. Jos Neve (van Ambras) zingt het lied op muziek van Willem Vermandere. Op de derde plaats eindigt een tekst van Janet de Schipper-Priem (van Stikhewoon). Haar Zuid-Bevelandse Heidi (op muziek van Normaal) krijgt een ouderwetse rockuitvoering van Surrender.
In deze categorie zijn er nog twee deelnemers: Nelly Dey-Dieleman uit Hoek met Zomâ n vêsje en Cees Sanderse met Zienge in het Zeeuws. Het eerste lied, uitgevoerd door Corien Nortier uit Sluis, wint de publieksprijs. Begeleider is Willy Tournois, die ook de melodie componeerde. Het tweede lied, uitgevoerd door en met muziek van Dønder, valt weliswaar buiten de prijzen maar krijgt in de live-uitvoering wel een plek op de al genoemde demo-cd van de Walcherse groep.
De liedwedstrijd werpt zijn vruchten af. Zanger-gitarist Willy Tournois gaat verder met muziek in het typische dialect van d’ Ee. Het is het begin van Twopu dat hij opzet met Corien Nortier (zang) en Jeets Durenkamp (gitaar). In 2007 lanceert de groep een single-cd11. In dat jaar groeit het trio verder uit tot kwintet met Tim Hoek (toetsen) en Mark van de Velde (drums). Het repertoire bestaat uit liedjes in het Zeeuws, Nederlands en Engels.
In 2007 stelt Omroep Zeeland met behulp van 2200 luisteraars een top-40 samen die ze kiezen uit Zeeuwse artiesten. Wilbert Moerkerk en Elsa van Hermon presenteren de hitlijst op Hemelvaartsdag ’s-middags voor de radio. Aan de kust van Bløf staat bovenaan en op plaats twee Surrender met Meriete, direct gevolgd door de Lamaketta’s met Kapitein Rooibos. Meer dan de helft van de lijst is gevuld met in het Zeeuws zingende artiesten12.
Op het vijftiende Peerockfestival in Colijnsplaat in juli 2007 debuteert Egipt. De band voert bekende rocknummers uit in het Zeeuws. Zo verandert bijvoorbeeld Highway to hell van AC/DC in Haer in de gel. Het kwartet dat ook eigen nummers speelt, bestaat uit Johan van der Swaluw (zang en gitaar), Etienne van Oeveren (gitaar), Rudy Klippel (basgitaar) en Anton Schults (drums).
Bij Dønder heeft Nico de Regt de plaats van Max van Hanegem ingenomen. In die nieuwe bezetting presenteert deze band zich eveneens op het podium aan de Oosterschelde.
In november 2007 is er in Middelburg een kunst- en cultuurroute. Op diverse plaatsen valt er kunst te bewonderen maar in de Gortstraat klinkt er in Sociëteit De Vergenoeging ook dialect. Onder meer Jan Lauret leest voor uit eigen werk en de streektaalzangeressen Anja Kopmels en José Dorleijn-Heijdens treden er op. De in Vlissingen geboren zangeres runt in Middelburg een cadeauwinkel maar daarnaast zingt ze al langer liedjes uit bekende musicals. Sinds enige tijd vertaalt ze ook musicalliedjes in het Zeeuws. Maar de tekst voor De scheepsbouwers van weleer schreef ze zelf. Haar zoon, Marien, componeerde daar muziek bij. Hij groeide uit tot een bekende singer-songwriter.
Onder de naam Dialect bie de Zee(uwen) organiseren Kees Wondergem en Ron de Vos een aantal dialectpopavonden in samenwerking met de Culturele Raad Borsele. De aftrap is op 1 december 2007 in de Stenge in Heinkenszand. Daar treden Surrender en Bestel Mè op evenals de Kettalankas. Deze dialectpopband van Zuid-Beveland covert nummers van de Lamaketta's, Engel Reijnhoudt, de Schompen, Peter Dieleman en Surrender, maar wel in een volledig nieuw jasje. Zanger Erik van Liere weet zich omringt door ervaren muzikanten uit de Zeeuwse ‘dialectscene’. Het zijn Ron Moerman (zang, percussie en mondharmonica), Dave Vreeke (gitaar), Dimitri van Craenenbroeck (basgitaar), Kees Wondergem (gitaar) en Ron de Vos (drums).
Henny Lamper en Paul Jongejan van Grysl zijn al jaren fan van The wall van Pink Floyd. Al langer wilden ze deze rockopera een keer zelf uitvoeren. In 2008 gaat het echt gebeuren. Na een try-out in maart in Vlissingen volgt de premiere in april. Versterkt met verschillende muzikanten voert Grysl de Zeeuwse versie op in de Mythe in Goes. De Zeeuwse muur is compleet uitverkocht. Daarom volgen er in het najaar nog extra voorstellingen in Terneuzen en Goes. Lamper vertolkt de rol van Grys, die een muur rond zichzelf bouwt. Er werken drie zangeressen mee. Het zijn Anja Kopmels uit Kortgene, Jolanda Bazen uit Sint Annaland en Naomi van der Wel die afkomstig is uit Friesland. Zij krijgt voor de uitvoering nog een spoedcursus Zeeuws.
In de rockopera zingen ook kinderen van de Kohnstammschool uit Goes. Al in januari 2008 mag het kinderkoor Een nieuwe steen in de muur zingen voor Omroep Zeeland TV.
De omroep ruimt ook tijd in voor andere kinderen. Het kinderkoor De Babbeliekes uit Vogelwaarde zingt samen met Jos Neve in het Zeeuws en leerlingen van de Katholieke Bassischool in 's-Heerenhoek met De Deurdouwers. Diederick Benjaminsz begeleidt op zijn gitaar kinderen van de basisschool uit Sluiskil die Laoter an ik hroot ben zingen. Groep 3 en 4 van Basisschool Op Weg in Hoek zingen een liedje over allerlei beroepen samen met oud-leerlinge Nelly Dieleman. Leerlingen van de Sint Bernardusschool in Clinge brengen Het klaslieken samen met Benny de Vet en leerlingen van groep 7 en 8 van de R.K. Basisschool Sint Jan uit Sluis zingen Gae je mé begeleid door Willy Tournois en Twopu.
Ook aan de andere kant van de provincie klinken kinderstemmen. Het Bruus Kinderkoor (uit Bruinisse) zingt onder leiding van Rianda Dorst Zeeuwse covers van traditionele liedjes zoals There's a hole in the bucket en Catootje.
In november 2008 is er in de Stenge in Heinkenszand weer Zing Zeeuws!. Opnieuw presenteert Bert van Leerdam het programma. Van de twintig deelnemers doen er twaalf mee bij de ‘Eigen liederen’. Ook deze keer is de categorie weer een mix van ervaren artiesten en nieuw talent. Wederom legt Bennie Hek beslag op de eerste plek, deze keer ondersteund door het popkoor Flashback uit Goes. Met het gospelachtige Eens un Zeeuw altied un Zeeuw sleept hij bovendien de publieksprijs in de wacht. Anja Kopmels volgt met Niks gedae op plaats twee. De derde prijs is voor het debuterende Zo Mae. Het trio (Bart Jan Zandee, René Don en Maarten Don) brengt het lied Een kus uut d’n emel. Er zijn meer nieuwelingen: het Walcherse duo Sjaan & Pier (Janet Meliefste en Piet de Kam), Axeler Jan Hamelink (met muzikale ondersteuning van enkele streekgenoten), het duo De Stamgasten (William van der Hulle en Riny de Glopper uit Ellemeet), D’ Ieseleke Koppespinnen (de Zeeuwse versie van de band Ocean’s Edge uit Oud-Vossemeer) en Deo Volente (een kwartet rond Gijs Kamphuis uit Sluis).
Het trio De Mannenbroeders is ook nieuw. Tonnie Dieleman presenteert zich in de band voor het eerst als Broeder Dieleman. Andere bekenden zijn Stikhewoon, Twopu, Maarten Bruijnes, Dingeman de Visser, De Deurdouwers en Dønder.
In de categorie ‘Teksten’ wint Sankie den Hamer met Zudder van ier nest?, Jan Lauret verovert de tweede plaats met Zêeland zêeverland. Beide liedjes krijgen een uitvoering van Bennie Hek en de Houdoes. Jan Zwemer belandt met Begraef me op de derde plek. Het lied wordt uitgevoerd door het trio Ouwe Taoie. De uit Groningen afkomstige zanger Joop van den Bremen wordt van te voren door de meezingende schrijver intensief bijgespijkerd in het Walchers dialect.
De andere tekstdeelnemers zijn Nelly Dieleman met Mêe de wind in je n’aar uitgevoerd door Schoon Zootje (een gelegenheidskoortje onder leiding van Annie Overbeeke uit Terneuzen),
Hanny de Backere (Zêêuwse kerst uitgevoerd door Deo Volente), Levien de Groote (Un Axeler thuus, Jan Hamelink en streekgenoten), Piet Stroo uit Kapelle (Pier, Anja Kopmels), Ruben de Jonge (Bluf me wig, Dingeman de Visser), Jan Priem uit Ovezande (Het beeld van een Zeeuw, Dønder) en Hans de Vos uit Kwadendamme (Maelende, Surrender).
Er zullen nog veel meer evenementen volgen waarbij de streektaalmuziek centraal staat.
Wordt vervolgd.