12, Jaargang 3, nummer 4, december 2006 |
Brabants op het web |
Jos Swanenberg
Ferry van de Zaande
en Z'n maote
Op internet gelezen: "In 2000 bestormt Frits H. voor de tweede maal in zijn vruchtbare artiestencarrière de nationale hitlijsten. De super-single ‘(Des'n) Schoon Waoge’ scoort hoog in de top-100 en volgt het pad van die andere kraker uit zijn koker: ‘Doe Mennene Mexicano’. Het Tilburgse dialect en die typische Tilburgse volkscultuur staan nu definitief op de kaart in Nederland. Nimmer zijn alledaagse zaken zoals het aanschaffen van een mooie tweedehands auto of het bestellen van een vette hap in de snackbar op zo'n aanstekelijke, treffende, geestige en poëtische manier vertolkt." Hoogste tijd voor een onderhoud met deze Frits H., of beter gezegd met Frans van der Meer, veelzijdig artiest, tekenaar, poppenspeler en muzikant uit Tilburg, alias Berry van den Bebber, Fred van Boesschoten, beroemdste Tilburger aller tijden Ferry van de Zaande, Frits Ganzewinkel, en zo zijn er nog meer alter ego's. Men zou in de war raken van die meervoudige persoonlijkheden.
JS: Als je met Jeroen de Leijer optreedt met onder meer de Eefje Wentelteefje Roadshow (ook bekend van Brabants Dagblad en publieke televisie en Walhalla van Omroep Brabant), speelt Ferry van de Zaande vaak ook een rol. Hij is een Tilburgs pratende rouwdouwer die er niet voor schroomt grof taalgebruik te hanteren. Waarom kiezen jullie voor dat type in een kinderprogramma?
FM: Ferry speelt al jaren een prominente rol in onze live-optredens, al vanaf de tijd dat wij begonnen op kinderfeestjes. Toen was hij nog een klein handpopje. Hij leent zich voor vele functies, zoals bijvoorbeeld quizmaster en biedt zo de mogelijkheid vele andere poppen te introduceren. Hij is inderdaad lomp en praat plat, maar gebruikt geen schuttingtaal, hoor. Onze show is tenslotte voor alle leeftijden en gezindten. Overigens heeft Ferry eigenlijk nog een goed hart ook, iets wat weinig mensen weten.
JS: Eefje Wentelteefje en de figuren uit Poppentejater ‘De eeuwig bloeiende en heerlijk geurende waterlelie’ zijn netjes, praten voorzichtig of zijn zelfs zeer welbespraakt. Ferry met zijn campingsmoking steekt daar schril bij af. Betekent dit dat jullie merken dat de Tilburgse dialectspreker Ferry aanslaat bij de jongste generatie? Kunnen kinderen die naar poppenkast kijken iets met dialect hebben?
FM: Wij treden vaak op voor alleen volwassenen maar ook voor kinderen en hun ouders, waarbij je natuurlijk meer reacties krijgt van de ouderen. Kinderen moeten op tijd naar huis en volwassenen gaan nog een pilsje pakken en kletsen. Wij ontmoeten dan veel Ferry-fans. Ik denk niet dat kinderen die poppenkast kijken iets met dialect hebben. Ik stel mij voor dat Ferry gewoon een van die gekke poppen is die erbij hoort en toevallig Tilburgs spreekt, waarbij gezegd moet worden dat hij natuurlijk erg dominant is. Hij heeft echter wel een grote aanhang onder jongens vanaf een jaar of twaalf, merk ik. Misschien omdat ie toch een beetje stoer is en plat praten hoort daar bij, althans, zo heb ik dat ervaren toen ik klein was. In ieder geval blijkt dialect erg veel impact te hebben, bij kinderen wellicht onbewust.
JS: Het Tilburgs van Ferry is erg overtuigend. Maar Van Boesschoten leek een foutje te maken met 'n schóón waoge. Moet het niet 'ne schóne waoge zijn? Ben je dialectspreker van huis uit? Waar stond je wieg?
FM: Ik ben geboren in Berkel-Enschot. Dat van die waoge is waar, het is 'ne schóne waoge. Toen ik het uitsprak zonder erover na te denken, zei ik dus: dè's 'n schóón waoge. Volgens mij kan dit wel, al zijn de meningen erover verdeeld. En natuurlijk ben ik erover gaan twijfelen. Maar ja, het staat zo op de plaat. Van huis uit praat ik geen Tilburgs, maar ‘netjes’ met een Brabants accent. Dialect leer je dan van familie en op school. Het is een soort tweede taal.
JS: Uit het succes van de singles 'Schoon Waoge' en 'Doe Mennene Mexicano' en van de ringtone van Ferry (Tillefôôn gaot, eej! Doe dan 's opvatte! Eeeej, zijde gij dôôf? enz.) blijkt inderdaad dat je dialectsprekende poppen vooral ook bij tieners en ouderen goed aanslaan. Zou je kunnen zeggen dat Ferry en kornuiten een subcultuur vertegenwoordigen?
FM: Sinds de opmars van de ringtone en het downloaden gaan bepaalde dingen een eigen leven leiden, minder afhankelijk van de reguliere media. Zo blijkt dat mijn rare liedjes dat ook doen. Ik denk dat artiesten tegenwoordig zo hun doelgroep bereiken. Je bent bekend in een bepaalde scène en anderen hebben nooit van je gehoord. Ferry van de Zaande slaat blijkbaar bij meerdere groepen aan. Ik heb echter nooit de intentie gehad een subcultuur te vertegenwoordigen. Je bepaalt geen doelgroep van tevoren. Ik zou ook niet kunnen zeggen hoe wij als poppenspelers in die vermeende subcultuur zijn terechtgekomen.
JS: Ferry van de Zaande heeft dit jaar de gemeente Tilburg geholpen om de kiezers naar de stembus te lokken. Hoe ging dat in zijn werk?
FM: Zoals bekend leent Ferry zich voor vele activiteiten, zoals bijvoorbeeld het vertegenwoordigen van een politieke partij of de handel in tweedehands auto's. Ik werd benaderd door een productiebedrijf met de vraag of ik iets wilde doen met Ferry en de politiek. De naam `Lijst 13' werd mij aangedragen en ook de verkiezings-Opel Manta was geregeld. Die Manta heeft, beplakt met verkiezingsposters, de stad doorkruist met de stem van Ferry schallend uit de luidsprekers, vanaf een cd. Aan mij de taak poppenkast te spelen, waarbij je al gauw uitkomt op een bureautje waarachter Ferry zijn standpunten toelicht. Deze standpunten zijn vanzelfsprekend volstrekt inhoudsloos. Dan heeft Ferry, op video, een politiek debat in 013 becommentarieerd vanachter ditzelfde bureau. Ook heb ik in het kader van deze opdracht nog een verkiezingslied gemaakt, dat erg veel gedownload is, naar het schijnt. Kortom, Ferry van de Zaande is multi-inzetbaar.
Verder lezen/kijken luisteren:
Patricia van Diessen: `De reizende poppenkastman', in Brabant Cultureel 55-5/6 (2006).
www.fransvandermeer.nl (onder 'links' wordt naar nog vele andere sites van Van der Meer verwezen, waaronder de verkiezingscampagne onder
www.tilburg.com/themas/lijst13/ )
