meert 2010, |
Dag van de Grunneger Taol op het web |
DE WAARME
DOUCHE VAN
EDE STOAL
End veureg joar ston Ede Stoal alweer nait in de Top 2000 van Radio 2. Mor aiglieks is dat ook nait belangriek. Echte laifhebbers waiten de zanger wel te woarderen, zulfs tot wied boeten Grunnen.
Het het nog nooit zo donker west staait al joaren bovenaan in Alle 50 Goud van RTV-Noord. Dat laid, deur Paul van Loo in t Limbörgs overzet en zongen, ston zulfs bovenaan bie de Limborgse omroup L1 in 2004. t Let zain houveul droagkracht n laid in n klaaine toal hebben kin. t Hogelaand kwam deur de film De Poolse Bruid van Karim Traïda (1998) nog wieder en wer zulfs in t Japans vertoald en zongen.
Stoal was nait d'eerste dij in zien moudertoal boeten de pervinsie te beluustern was. Kört noa de Twijde Wereldoorlog traden - in hail Nederland - allerhande muzikanten op mit laidjes in t dialect. Regionoale Omroup Noord (RON) peerdjede dat aan mit orkesten as De Neutenbikkers en zangers as Peter Buwalda. De Grunneger Minstreels traden al in de joaren viefteg op veur NCRV-televisie. De trolleybus is allaank oet Stad verdwenen, mort gelieknoamege laid dat t trio destieds zong, is gelokkeg veur d'aiweghaid bewoard. De dialectzang leefde in dij tied volop. De Limbörgers Harry Bordon en Frits Rademacher wazzen veur de natsionoale radio voak te heuren, loater volgd deur Janny Stalknecht. t Laid dat ze zong, Laiverd kom weer bie mie, fenominoal op pioano begelaaid deur heur bruier Roelof, blift ain van de staarkste Grunnegstoalege nummers.
n Joar loater was t doan. Dizze vorm van amusement ruik in onbruuk omdat 'netjes proaten' ons volk op n hoger niveau brengen mos. Veur de radio werden regionoale accenten weerd en allain veur de KRO was zo nou en den nog n ‘zachte g’ te beluustern.
Pas in de joaren tachteg leefde de dialectzang weer op. Dat kwam benoam deur Bennie Jolink, dij in 1975 mit de rockgroep Normaal begon. Sunt dij tied gruit t aantal streektoalmuzikanten stoadegaan. Zwoare regionoale accenten en dialect in rekloameteksten geven aan dat `t weer mag'. Plat oet Slochter wer in de joaren '80 regionoal geliekweerdeg mit Normaal. De band bestaait nog, mor is bie waaineg Grunnegers bekend. Woarom is ondudelk. De muzikanten brochten meer geluudsdroagers oet as Törf, de oldste streektoalploug van Grunnen, dij al in 1975 begon.
Wat streektoalmeziek aanbelangt staait Grunnen - biesteld noar inwoneraantal - op de daarde ploats, noa Limbörg en Vraisland.* Der zingen op t heden zo'n 900 mensen regelmoateg in t Grunnegers, woarvan 200 aiglieks allain in de streektoal. Dij populariteit is te danken aan n poar factoren. De aanwezeghaid van goie (tekst)dichters is der aine van. In dat opzicht is Grunnen vergeliekboar mit Vraisland. De aandacht in de media speult ook n rol. t Dagblad van t Noorden en RTV-Noord besteden beheurlek veul aandacht aan dizze immateriële vorm van cultuur. t Folk- en streektoalmeziekprogramma Twij deuntjes veur ain cent het allain mor Plat-eweg, dat Radio L1 24 uur per dag via internet oetzendt, boven zok. Schane genog binnen de aanpeerdjende activiteiten veur de streektoalmeziek in Grunnen wat inzakt. Stichting Nij gaf tot veur kort nije impulzen. Dat leverde aantrekkelke meziekproducties en nije dialectartiesten op. Toch gluit ter nije hoop aan westkaant Stad. In körte tied is doar, mit deur n actieve stichten, Mien Westerkwartier, veul nij beeld- en geluudsmaterioal oetgeven. De jeugd dut t - benoam in vergelieken mit Limbörg - minder goud. Je kommen hoast gain in streektoal zingende jeugd tegen. Doar staait tegenover dat ter zeker 25 koren binnen, dij wel in t dialect zingen. De Zielrietzangers oet Oskerd doun dat zulfs oetsloetend in t Grunnegers. Noast laidjes van Wia Buze en de Tuutjefloiters komt ter bie zangkoren veul Ede Stoal veurbie. Want de zangers, net as de luusternde Grunnegers, ervoaren zien laidjes nog aal as n lekker waarme douche.