17 februari 1999 |
Provinciale Zeeuwse Courant op het web |
Nieuwe golf van dialectliefhebbers
door Marco Evenhuis
0ver een paar weken, op vrijdag 5 maart aanstaande, vindt in Zwolle de Vijfde Nederlandse Dialectdag plaats. Die dag zullen de complete resultaten van de Tweede Landelijke Dialectenquête, waaraan honderden Zeeuwen meededen, gepresenteerd worden. In totaal vulden in heel Nederland en Vlaanderen duizenden dialectsprekers de enquête over vergelijkingen met dierennamen in. In de PZC waren eerder de belangrijkste resultaten van die enquête te lezen.
Een onderdeel binnen de enquête dat alleen via de PZC werd opgevraagd, is de voorkeur van invullers op het gebied van streektaalliteratuur en -muziek. De verwerking van de resultaten van die opvraging is afgelopen weekeinde afgerond. Van een ingevulde top-3 kreeg de nummer één drie punten, nummer twee kreeg er twee en nummer drie kreeg één punt.
Overleden auteurs
Op die manier blijkt, om met de schrijvers te beginnen, Jan Zwemer veruit de populairste streektaalschrijver. Hij kreeg in totaal 156 punten. Na Jan Zwemer vinden we op de tweede, derde en vierde plaats typisch genoeg drie overleden auteurs: D.A. Poldermans (88 punten), Jan Kousemaker (75 punten) en Ad Leijdekkers (40 punten, waarvan hij er 32 kreeg van lezers op zijn Schouwen-Duiveland). Bei Cok (vijfde met 32 punten) is na Jan Zwemer de eerste nog levende auteur. Als we ons zouden beperken tot die levende auteurs, dan zou de ranglijst er als volgt uitzien: Jan Zwemer, Bei Cok, Marco Evenhuis (misschien dankzij deze rubriek?), Wullum van Gilst en Lou Vleugelhof. Die laatste naam is interessant, omdat Lou Vleugelhof (totaal 26 punten) eigenlijk alleen in het Zeeuwse tijdschrift Noe publiceert. Net als Eric Rotte (22 punten), die ook een aantal keren wordt genoemd. Het tijdschrift Noe staat dan ook met afstand op één bij de streektaalboeken en tijdschriften (134 punten), gevolgd door Rumpels (van diverse auteurs, 48 punten), Langs dieken en wegen (van Poldermans, nota bene uit 1926, 43 punten) en de Sprookjes van Moedertje Jans (Jan Zwemer, ook 43 punten). Het andere streektaaltijdschrift (eigenlijk een mededelingenblad van een vereniging), Nehalennia, scoort 32 punten.
Het is niet voor het eerst dat we in deze rubriek moeten concluderen dat er de laatste jaren blijkbaar te weinig streektaalliteratuur verschijnt. En wat er verschijnt, kan niet iedereen bekoren. Lezers worden misschien wat onderschat door de nadruk te leggen op boekjes, bundeltjes en kalendertjes met rijmpjes, versjes en anekdotes in het Zeeuws. De boeken van Poldermans en Jan Kousemaker zijn daarentegen beslist geen wegwerpliteratuur, maar werk van hoge kwaliteit. Dat die boeken nog altijd gelezen worden, al verschenen ze tussen ongeveer 1925 en 1985, geeft aan dat Zeeuwen best Zeeuws willen lezen, als het aanbod maar goed genoeg is. Dat een kwaliteitsschrijver als Lou Vleugelhof, van wie nog maar twee verhalen en een handvol gedichten in Noe werden gepubliceerd, nu al flink wat punten bijeen sprokkelt, onderstreept dat idee.
Engel Reinhoudt, zo blijkt uit de enquête, is nog altijd de populairste streektaalmuzikant. Hij verzamelde liefst 224 punten. De muzikanten verzamelden toch meer punten dan de schrijvers, omdat hun naamsbekendheid onder meer dankzij Omroep Zeeland, veel groter is en meer mensen daarom een favoriete top-3 in konden vullen.
Nummer twee en drie ontlopen elkaar nauwelijks: Peter Dieleman kreeg 164 punten, Piet Brakman 159. Aangezien er relatief weinig Zeeuws-Vlamingen aan dit deel van de enquête meededen, had Bressiaander Piet Brakman wel eens hoger kunnen scoren. Om waarschijnlijk dezelfde reden kreeg volksmuziekgroep Ambras slechts 96 punten, goed voor een zesde plek. Anja Kopmels deed het goed. Nog beter zelfs dan met de vorige populariteitspeiling in 1995: ze haalt nu 142 punten en zit gouwe ouwetjes als Piet Brakman en Peter Dieleman duidelijk op de hielen.Surrender, zoals de Bevelandse rockformatie N8werk ten tijde van de enquête nog heette, is ook populairder geworden. De band werd vijfde in de rangschikking met 122 punten. En dat is opvallend veel voor een rockgroep, gezien het feit dat een enquête naar dialectgebruik normaal gesproken vooral ouderen aanspreekt. Tot slot komt er een aardige tweedeling tussen Zeeuwse dialectliefhebbers aan het licht als we kruisverbanden leggen tussen de antwoorden op de verschillende vragen. Om een lang (en ingewikkeld) verhaal kort te houden, zou je, met flink wat voorzichtigheid, kunnen stellen dat er een groep 'oude' en een groep 'nieuwe' liefhebbers is ontstaan. De mensen van de nieuwe golf zijn tussen de twintig en de zestig jaar oud, lezen graag verhalen en gedichten van Jan Zwemer, Lou Vleugelhof en Eric Rotte (meest via het tijdschrift Noe) en luisteren het liefst naar Anja Kopmels, Peter Dieleman en vooral Surrender. Ook As de brandweer (Schouwse rock, 48 punten), Crash Boogie (Bressiaanse bluesrock, 68 punten) en Ries de Vuyst (Zeeuws-Vlaamse blues, 22 punten) scoren hier goed.
De 'ouderen' zijn ongeveer vijftig tot tachtig jaar oud, lezen nog altijd graag werk van Jan Kousemaker, D. A. Poldermans en Ad Leijdekkers, zijn lid van de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek en luisteren graag naar Engel Reinhoudt, Ambras en Piet Brakman. Verder zijn Bei Cok (54 punten) en het Westkappels Kwartet (28 punten) erg populair bij deze groep dialectliefhebbers.
Vijfde Dialectdag
De Zeeuwsche Vereeniging is momenteel overigens druk doende om zich op een bredere (jongere) doelgroep te richten. Dat zou bijvoorbeeld te zien moeten zijn aan de infostand die de Vereeniging op de Vijfde Nederlandse Dialectdag in Zwolle (vrijdag 5 maart aanstaande) laat zien. Zeeland is dit jaar overigens heel ruim vertegenwoordigd op die Dialectdag. Zo is er, behalve de stand van de Vereeniging, een werkwinkel waarbij de cd-rom van het Zeeuws Woordenboek centraal staat (de officiële presentatie daarvan is overigens half april) en ook commissaris van de Koningin Van Gelder is present. Hij zal spreken over zijn pleidooi voor het behoud van de Zeeuwse streektaal en de weerslag daarvan op de Zeeuwse samenleving. Verder wordt die dag een dikke bundel gepresesenteerd waarin alle resultaten van het algemene deel van de hierboven genoemde enquéte (over vergelijkingen van het type zo trots als een ...) zijn opgenomen. Daarnaast werkwinkels over het maken van een dialeetwoordenboek, de streektaalenenquête en het werk van de inmiddels zes(!) Nederlandse streektaalfunctionarissen. 's Ochtends lezingen van, zoals gezegd, drs. Wim van Gelder, dr. A.Marynissen (over diernamen) en drs. E. Sanders (journalist bij o.a. NRC over het Rotterdams). En verder doorlopend een grote dialectinfomarkt en streektaalmuziek uit Overijssel.
Wie de Vijfde Nederlandse Dialectdag op 5 maart aanstaande in het Provinciehuis in Zwolle (van ongeveer 10 tot 16.30 üur) wil meemaken, kan zich inschrijven door een briefkaartje te schrijven naar Stichting Zuudwest 7, Ritthemsestraat 14, 4388 JR Oost-Souburg. Geeft u daarbij naast naam en adres ook aan of u gebruik wilt maken van de lunch (ƒ15,-) en/of u de dialectbundel (ook ƒ15,-) wilt bestellen. Toegang zonder lunch is gratis. Meer info tijdens kantooruren bij de organisatie, tel. (024) 3612048.