Aflevering 215 |
voorjaar 2022 |
Zêêuwse Dialectverêniging op het web |
Zingen in het Zeeuws (Slot)
Joop van den Bremen
Wegens het succes van de ‘Dag van het Zeeuwse Lied’ in 2012, organiseert Omroep Zeeland in 2013 opnieuw een wedstrijd. Die gaat nu ‘Zeeuwse Coverwedstrijd’ heten. Liefst achttien zangers en zangeressen melden zich. Tien mogen er met hun Zeeuwse versie van een bekende song door naar de finale1.
De gelukkigen zijn Adrie van der Lijcke uit Terneuzen, Peter Wessel uit Goes, Het trio Pier & Co en Marijke van Peene van Walcheren, Deze Zeeuwse Band van Zuid-Beveland, HI T (Hilja van den Bos en Huub Heijt) en De Overkanters van beide zijden van de Westerschelde. Zij vallen buiten de prijzen.
Frans Schrier uit Wemeldinge is de uiteidelijke winnaar met Snap je tut nog. Het is een cover van It must be love van Labi Siffre. De Red Scarves, een sextet uit Hulst en omstreken waarvan de leden zoals de naam al doet vermoeden een rode sjaal om de hals hebben gewikkeld, verovert de tweede plaats met De Zeeuwse mossel. Het is een cover van Blurred Lines van Robin Thicke, featuring Pharell. De derde plaats delen PerkXPerience2 uit Kloosterzande met Op ’t topken van de vuurtoren (All along the watchtower van Bob Dylan) en Ron Moerman uit ’s-Heerenhoek met Welkom in Zeeland (The Eyes of Jenny van Sandy Coast). PerkXPerience neemt bovendien de publieksprijs mee naar huis. De band die speciaal voor de coverwedstrijd is opgericht, blijkt een blijvertje. Acht jaar later is de Zeeuws-Vlaamse formatie uitgegroeid tot een sextet5 en heeft dan een repertoire met zeventig zelfvertaalde streektaalcovers.
Op 16 juli 2013 overlijdt een van de pioniers van de Zeeuwse streektaalmuziek op tweeënnegentig jarige leeftijd in zijn woonplaats, Kruiningen. Bei Cok zong nog tot op hoge leeftijd elke woensdag in De Hof van Cruuninge samen met de bewoners. Hij presenteerde er bovendien zijn nieuwste gedicht. In 1994 stopte Cok met optredens in verband met ziekte van zijn echtgenote. Sindsdien trad hij nog zeer sporadisch op.
Bei Cok werkte aan diverse (ook landelijke) radio-optredens mee. Hij was een overtuigd dialectschrijver en zong over allerlei onderwerpen die "je tegenkomt". Ook vertaalde de Zuid-Bevelander gedichten van anderen (onder meer van Guido Gezelle) in het Zeeuws. Verder was hij een tijd lang presentator van het dialectenprogramma van de Goese lokale radio.
De Zeeuwse Coverwedstrijd wordt in 2014 geprolongeerd. Onder de finalisten4 nieuwe namen zoals Berry Berry Magicbass5 uit Nieuw-Namen, Joey en Yvonne uit Hoek en Maet 46 uit Eindewege. Daarnaast bekende ‘herintreders’: Pier & Co en Marijke, PerkXPerience en Deze Zeeuwse Band.
Een van de finalisten is de in Goes geboren Toon Moerland. Hoewel hij hier voor het eerst opduikt is hij landelijk geen onbekende. Hij speelde als gitarist bij Hallo Venray, de Supertroopers en Histoire d'O en trad daarmee op in binnen- en buitenland en voor radio en tv. In 2005 settelt hij zich in 's-Heer Hendrikskinderen om muziekles te geven aan het Ostrealyceum in Goes. In 2008 zou hij deelnemen aan Zing Zeeuws! maar wegens een sleutelbeenbreuk ging dat niet door. Op de Dag van het Zeeuwse lied in 2012 zong hij Winter van '75. Maar met zijn cover drong hij toen niet door tot de finale. Enkele van zijn Zeeuwse muzikale producten legt hij vast op single7. Later schrijft Moerland steeds meer nummers in het Zeeuws. Daarbij de Zeeuwse top 40 hit Dienk et weh. Ook formeerde hij een eigen band en lanceerde hij een cd met Zeeuwstalige liedjes8.
De Duts’n9 uit IJzendijke winnen met 500 kroketten zowel de juryprijs als de publieksprijs. Het lied is de Zeeuwse bewerking van 500 miles van The Proclaimers. Het jaar daarop staat het duo geprogrammeerd op het festival Hrieps. Het is de beloning voor het winnen van de publieksprijs. El Combo, een kwartet van Walcheren10, verovert de tweede plek met Nea stranguh met de Zeeuwse versie van Caribbean moon van Kevin Ayers. Ellen Shea en Jeroen van ’t Gilde uit Axel behalen de derde plaats met Mee sieme joe.
Bennie Hek en de Houdoes besluiten in 2014 te stoppen. De uiteenlopende woonplaatsen van de bandleden zijn in de praktijk een handicap voor repetities en optredens. Zeeland en Brabant verliezen daarmee een van de meest kleurrijke streektaalartiesten. Op 18 oktober 2014 vindt het afscheidsconcert plaats op de moutzolder van de brouwerij 'De Halve Maan' in Hulst. Maar ook daarna verschijnt Edy van Driel nog af en toe op de carnavalsbühne in Hulst waar het feestvieren in aanloop naar de vastentijd onverminderd doorgaat. Jacco Ricardo zingt daar in dat jaar Vergit je klakker nie.
Henny Lamper uit Kattendijke wil de streektaalmuziek een oppepper geven. Hij start in 2014 met Hendrik’s Compagnie11. Het drietal brengt stevige muziek in het Zeeuws, zoals Waeter in de weie, een cover van de Ierse traditional Whisky in the jar. In 2020 geeft Hendrik’s Compagnie een cd met een boek12 uit.
Al in 2005 wilden Henny Lamper en Paul Jongejan een kerstsingle maken. Dat ging niet door maar in 2015 wordt die wens eindelijk werkelijkheid. Lamper vertaalt Fairy tale of New York van The Pogues in het Zeeuws en in november 2015 neemt het duo met de gelegenheidsband De Pooks13 het nummer op.
Broeder Dieleman is fan van de Amerikaanse zanger-liedschrijver Will Oldham, alias Bonnie “Prince” Billy. In 2014 organiseert de Middelburger samen met de Amerikaan een concerttoer door Nederland langs kleine kerkjes. Wat later verschijnt een vinylsingle van het duo14. Oldham zingt op het plaatje het in het Engels vertaalde Gloria. Het is de titelsong van Dielemans tweede cd15, een huiskamerproject dat in het Axels dialect is gezongen. Een jaar later verschijnt er alweer een album van Dieleman dat ook een kleine hommage brengt aan de Zeeuws-Vlaamse priester en kunstenaar Omer Gielliet (1925-2017). Met hem gaat Dieleman af en toe op stap. Een boek met zelfgemaakte foto’s en de teksten van de drie tot dan toe uitgebrachte cd’s vergezelt de cd16.
In 2014 vindt voor de laatste keer Zing Zeeuws! plaats, in poppodium Brogum in Zierikzee. Dat de belangstelling voor de Zeeuwse streektaalzang tanende is, blijkt uit het aantal inschrijvingen. Er zijn slechts acht deelnemers. Opvallend is wel dat naast de volhardende Willy Tournois met de band 4-Joe en de bekende Pier & Co ('t Land in zee) daar toch weer nieuwe namen opduiken zoals Berry Berry Magic Bass, Re-Volt Hardtimes17 en Yvonne Kostanjevec18.
Janine van Osta19 gaat er met de eerste prijs vandoor. Zij zingt het zelf geschreven Waaien, dat door haar moeder in het Zeeuws is overgezet. Als tweede eindigt het duo Toen En Nu dat bestaat uit zangeres Francis de Jonge20 en accordeoniste Lenie Stokman. De Jonge zingt het lied Tablet waarvan de tekst was geschreven door Jan Lauret en de muziek door haar begeleidster. Op de derde plaats eindigt Krapuul21 met het door Peter Quaak geschreven lied Jan Oak.
Voor de deelname aan de Zeeuwse Coverwedstrijd is nog wel belangstelling. In 2015 zijn er 23 deelnemers. Daarvan gaan er vijftien door naar de finale22. Daarbij de volhouders die al vaker een gooi naar de winst deden: Cindy de Baere en Willy Tournois uit Eede, Deze Zeeuwse Band van Zuid-Beveland en Yvonne & Friends uit Hoek.
Uiteraard zijn er weer debutanten: De Zeeuws-Vlaamse gelegenheidsformatie de Angsthazen23, Dyl’n, het trio Hans, Sylvia & Diederick, Katsie E.(Eric Kats) & Marcel S van Flakkee, het trio Mollman uit Oost Zeeuws-Vlaanderen en Rob Roose uit Clinge.
Tussen de nieuwelingen valt er een met de keuze van de cover op. Het is de groep Toeval uit Sint Annaland24. Waar andere deelnemers kiezen voor een Engels- of Nederlandstalig origineel, kiest Toeval voor een lied in een andere streektaal. Wie schenken ons nog ain in (Mien Opa woont in Bavvelt) van de Groninger bard Ede Staal verandert in Mien opa weunt in Stalland in het dialect van Tholen.
Ron Moerman uit ’s-Heerenhoek is de uiteindelijke winnaar met Ik wil je vertellen. Het is een cover van You're not the only one van Jamie Cullum. Frans Schrier uit Wemeldinge deelt de tweede plaats met Adrie van der Lijcke uit Terneuzen. De eerste zingt Doemmè Dammè (oorspronkelijk Holland van Goetz Wildmann), de tweede Zonneschijn (oorspronkelijk Still haven't found what I'm looking for van U2). Eerdere winnaar Maarten Termont eindigt als derde met Vo joe (oorspronkelijk Budapest van George Ezra). Anne en de Zeeuwse Kofferband25 uit Sirjansland leggen beslag op de publieksprijs met Schouwen-Duveland boogie (oorspronkelijk Jailhouse Rock van Elvis Presley).
In 2015 wordt Ries de Vuyst zestig jaar en zijn grote rode Höfner 496 (die speciaal voor de linkshandige gitarist is gebouwd) viert in dat jaar zijn veertigste verjaardag. Samen is dat honderd. Dus krijgt de cd die hij lanceert de titel Oondert mee. Op de schijf laat hij zich door Nederlandse, Vlaamse en Amerikaanse vrienden begeleiden26. Van het eerste lied op het album, Eben Haezer27, verschijnt een clip, die regelmatig op Omroep Zeeland voorbijkomt.
In juli van dat jaar valt Surrender na dertig jaar uit elkaar. Maar al in oktober maken de Zuid-Bevelandse rockers een doorstart met een nieuwe bezetting28.
Dat de belangstelling voor de streektaalmuziek terugloopt, blijkt ook bij de Zeeuwse coverwedstrijd in 2016. Er zijn slechts dertien deelnemers die allemaal mogen strijden voor de prijzen. Toch zitten daar nog steeds artiesten tussen die het voor de eerste keer proberen. Het zijn Project C2G, Peter Schouls van Schouwen en Hendrik’s Compagnie uit Kattendijke, Edy van Driel uit Terneuzen (deze keer vermomd als ‘Zeeuwse Peter’), Jah Markuz en The Raggamosselz. Deze combinatie (waar ook routinier Frans Schrier in meespeelt) wint de derde prijs. De Yersekenaren brengen Zitterdag een cover van het Bløf-nummer Zaterdag.
De hoofdprijs gaan naar Jeroen ‘t Gilde die al eerder in de prijzen viel. Hij zingt 'n Perd zon'r naom. Het is de vertaling van A horse with no name van America. Op de tweede plaats eindigen Anne en de Zeeuwse Kofferband. Bovendien wint de formatie evenals vorig jaar de publieksprijs. Deze keer met Jodocus! een cover van Baggy trousers van Madness.
Verder zijn er nog de eerdere deelnemers Maet 4, het trio Molman, Yvonne Kostanjevec (deze keer vergezeld door ’t Lawait), Rob Roose met band, Leo Adriaansen en Adrie van der Lijcke. Het is de laatste Zeeuwse coverwedstrijd.
Peter Slager, de basgitarist, tekstschrijver en componist van Bløf, laat zich in 2016 van een andere kant zien. De in Dreischor geboren Middelburger maakt een cd29 met daarop liedjes in het Schouws. De neerlandicus laat op de schijf horen dat hij ook goed uit de voeten kan met het dialect uit zijn jeugd.
Ambras doet het na 35 jaar daarentegen wat rustiger aan. Dat lijkt in ieder geval de titel van een nieuwe cd Voor anker30 aan te duiden.
In 2017 is er nog een nieuw intiatief. Dingeman de Visser gaat samenwerken met Jan Zwemer. De dichter, schrijver en vertaler levert teksten aan voor de zanger-gitarist. Dingeman zingt die liedjes zoals Iesder en spieren, een cover van Heavy horses van Jethro Tull.
De eindejaarsconferences van Mikel Harte zijn populair aan beide zijden van de Schelde. Hoewel hij in die voorstellingen ook liedjes zingt, begint het weer op een andere manier te kriebelen. Nadat hij in 2012 al een opzetje had gemaakt, organiseert de Zeeuws-Vlaming (met anderen) in juli 2017 het festival De Ballade op ’t Kopje van Kanada bij Terneuzen. De line-up van de driedaagse gebeurtenis bestaat uit 16 acts. Daarbij Rowwen Hèze, Johnny OK, Danny Vera en terug van weggeweest: de Lamaketta’s.
Ook Surrender laat na tien jaar weer van zich horen met een nieuwe cd31. Twee jaar later speelt het viertal de debuut-cd uit 1993 geheel opnieuw in32.
In 2017 overlijdt Piet van Rooijen (Pier Suze) van het Westkappels Kwartet. Daarmee houdt de formatie op te bestaan. Hoewel het viertal33 vooral Nederlan7dstalige ouwerwessen zong, sloop er soms nog wel eens een liedje in het Zeeuws tussendoor.
De populariteit van Broeder Dieleman neemt landelijk verder toe. In 2018 verschijnt er alweer een cd34, die deze keer ook als vinylplaat te koop is. Hij treedt in die tijd zo nu en dan op met de Friese dichter Tsead Bruinja die in 2019 en 2020 de Dichter des Vaderlands is. Al snel volgen er meer geluidsdragers35. Ook gaat de zingende broeder een samenwerking aan met Wannes Capelle. Deze West-Vlaming zingt samen met de Zeeuw liedjes, elk in hun eigen dialect, Frans Grapperhaus begeleidt het duo op cello. Van deze coöperatie verschijnt ook een cd36.
Het bloed kruipt waar het niet gaan kan: Op 18 september 2019 vindt er een reünie-optreden van Bennie Hek en de Houdoes plaats in het Scheldetheater in Terneuzen. In de bekende fluorescerende feestpakken brengt de band het lied Pannenkoek meej bruune suuker.
In 2019 stopt Engel Reinhoudt als ‘meewerkend voorman’ van de Stichting t Kerkje van Ellesdiek. Aan het eind van het jaar ontvangt hij nog de Goessche Diep Fondprijs. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Zeeuwse afdeling van het Prins Bernard Cultuurfonds. Diverse artiesten spelen en zingen hem daarbij toe in het Kerkje van Ellesdiek.
Op 11 juli 2020 overlijdt de Zeeuwse bard op vierenzeventig jarige leeftijd. Hij was bovendien een gewaardeerd dialectschrijver en vertaler van boeken.
2020 is het jaar waarin het coronavirus de kop opsteekt. Vanaf medio maart komen vrijwel alle culturele evenementen stil te liggen; ook de optredens van streektaalartiesten. Toch laat een enkele enthousiasteling van zich horen. In april geeft Maikel Harte een mini-concert bij het ZorgSaam-ziekenhuis in Terneuzen. Om de zorgmedewerkers een hart onder de riem te steken zingt hij met onder meer de ‘evergreen’ Kapitein Rooibos. Het concert wordt bijgewoond door vrijwilligers van het festval De Ballade. Dat door de zanger-advocaat georganiseerde festival gaat in dat jaar dus niet door.
Broeder Dieleman lanceert alweer een cd37. Deze keer is de figuur van Jan de Prentenknipper (1799-1870) het thema. Over deze reizende knipkunstenaar loopt op dat moment een tentoonstelling in het Zeeuws Museum. Om zijn schijfjes aan de man te brengen rijdt Dieleman rond met een bakfiets waarop zijn handelswaar is uitgestald. Ook met zelfgeknipte prenten verdient de oud-Axelaar nog wat bij in deze moeilijke tijd. Met de inschakeling van Peter Slager bij de cd wordt de samenwerking tussen de twee zanger-liedschrijvers bestendigd. In het liedje Bie de koffie wordt de bolus van Engel Reinhoudt ook nog gememoreerd.
Katinka Polderman wordt in 2020 gevraagd om De Gruffalo in het Zeeuws te vertalen. Het is onderdeel van een project om het populaire prentenboek van Julia Donaldson in alle Nederlandse en Vlaamse dialecten over te zetten. Via een audioversie ingesproken door de cabaretière valt het verhaal ook te beluisteren.
Door de coronaperikelen klinkt er nauwelijks dialectmuziek meer in de provincie. Zeeuwse Sien zingt niet meer maar geeft een boek uit38. In de Zeeuwse top veertig van 2021 komen slechts elf liedjes in het dialect39 voorbij. Bij de start in 2007 was dat nog het dubbele aantal.
Eind augustus en begin september 2021 varen Broeder Dieleman en Peter Slager als ‘curatoren’ van het Nazomerfestival met De Vrijbuiter door Zeeland. Op dit ‘varend festivalhart’ ontvangen zij andere (niet-streektaal)artiesten. Slechts twintig bezoekers zijn toegestaan.
Het covid 19-virus brengt de streektaalmuziek in Zeeland een zware klap toe. Het festival Hrieps wordt opnieuw uitgesteld maar op 11 september staat Surrender toch nog op de bühne tijdens Vogelrock in Vogelwaarde. Bovendien nemen de rockers de videoclip Ik lik mn Zündapp op, die enkele duizenden keren op YouTube wordt bekeken.
Bij de Zeeuwse omroep nemen Nederlands- en Engelstalige nummers steeds meer de plaats in van de streektaalmuziek. Maar op tweede kerstdag is er voor Omroep Zeeland TV een optreden in het Zeeuws van Katinka Polderman samen met The Juke Joints. Gelijktijdig verschijnt van deze muzikale combinatie een cd40. Het dialectcircuit lijkt desondanks een luchtbed dat zachtjes leegloopt. Te hopen valt dat nieuwe artiesten het lek kunnen dichten en de streektaalmuziek nieuw leven weten in te blazen41.