TOAL EN TAIKEN

TIEDSCHRIFT VEUR GRUNNEGER KULTUUR

Toal en taiken
op het web

SPAIGELPROATJE

Joop van den Bremen

Bé Schmaal

De fysiotherapeut uit Meeden is een muzikale laatbloeier. Al op jonge leeftijd wilde hij graag gitaar spelen maar het snaarinstrument wilde niet naar hem luisteren. Pas jaren later verscheen zijn eerste cd. “De titel van t album is ‘13 bie 60’. Zesteg slagt op de leeftied en dattien op t aantal nummers. Ik wol hom aan miezulf cadeau doun op mien zestegste verjoardag. Dat haar ik hail groag wild. Mor op t lest is der nog n aantal nummers touvougd. Dij binnen echt origineel, met muziek en tekst van mie. Doar mos nog n arrangement biemoakt worden. Doar zit gewoon meer tied in.”

Bé Schmaal (Veendam, 1958) groeide op in Nieuwe Pekela. “Mien pa was meubelstoffeerder en dij mos t doun mit ain inkommen. Ik zat ook op sport en ik wol groag n meziekinstrument leren. Toundertied was dat accordeon. Mor mien olders haren slechte ervoaren doarmit in heur familiekring en de centen dij gruiden heur nait op de rogge. Dat was: ‘Nee Bé. Dat kin nait.’ Dus t is der nait van kommen. Mor ik was wel n laifhebber van meziek. Op de middelboare schoul was dat veural meziek van Deep Purple en Led Zeppelin; n beetje t roege waark.”
“n Haileboul kinder bie mie in de klazze haren tot dij tied nog nooit Nederlands heurd. Wie haren nog gain televisie mor al wel radio. Kinderprogramma’s op de radio warren der nait zo huil veul. Dus veul kinder haren heur eerste kennesmoaken mit Nederlands op schoul. Ze mozzen geliek n vrumde toal leren. Ik haar t relatieve geluk dat ik opgruid bin in n nijbaauwwieke woar ook wat import was.”
Veur mien studie bin ik op koamers goan. Ik kwam natuurlek òf en tou wel thuus mor toun was ik toch op aigen bainen in Stad. De Academie voor Fysiotherapie was der toun. Doar ging ik hìn vanòf negentienzesenzeuventeg. De wìns om gitaar te speulen was der aaltied al wel. Toun heb ik mien spoarbankboukje plunderd. Der ston nait vrezelk veul geld op. k Bin noar n meziekwinkel goan en heb mie n westerngitaar kocht. Mor ja, dat was nait zo’n geweldeg goud instrument. Dij was ook nait goud ofsteld, mor doar haar ik op dat moment nog gain verstand van. Ik wos nait hou dat beter kon. k Zee aaltied: ‘Jongens, ik kin nait zo goud speulen want ik heb zokke dikke vingers.’ Ik sloot twij snoaren extroa òf want mien snoaren dij stonden te hoog op de fretjes, wait ik nou. Dus, dat was gain succes. Noast mie woonde n jongeman en dij kinde t wel hail goud. Dij het mie ook wel dingen leerd. Mor omdat dat zo muizoam ging, heb ik dat weer n beetje lösloaten. t Instrument is in de houk van de koamer kommen, as mooi ornament. n Mooi gitaartje om te zain”
Schmaal begon een praktijk voor fysiotherapie in Meeden. “k Bin hier in negentiennegenteg begonnen in t Gruine Kruusgebaauw. Aanvankelek heb ik dat huurd veur twij haalve doagen. Zo rusteg bin k begonnen. Mor al vrij snel ging t drokker worden. De fysiopraktijk is alsmor deurgruid en op ain april veureg joar hebben we der n moatschap van moakt.” De door de wet- en regelgeving en zorgverzekeraars opgelegde administratie bezorgt hem vaak hoofdbrekens. “Administroatie in tied dij je nait kinnen besteden aan joen patiënten. Dat dou ik wel en dat betaikent dat ik elke oavend thuus mien administroatie bieholden mot. Dat gait van mien aigen tied òf. Dat is jammer. Doar was ik wel n beetje kloar mit want t luip oardeg uut de klaauw.” Samen met de collega’s is nu ook de administratie verdeeld. “k Bin der n stuk gelukkeger mit. Mor t neemt nait weg dat ik aaltied wel terugverlang noar t ainvoudeger, goedmoudeger belaaid van vrouger. k Krieg t gevuil dat der enorm veul aargwoan is. Most aalweg aantonen dat t volgens de richtlienen gaait en das t heur nait besodemieterst. k Vuil mie aigenlek aaltied wantraauwd.”
“Aan t begun van dizze eeuw heb ik n Spaanse gitaar kregen van mien vraauw. Mit n wat braaidere haals en nylon snaren aan de onderkaant. Dat ging op zich wel mooi. Mor ik haar nait de discipline om elke dag te goan oefenen.”
“In twijdoezendzeuven ging ik mit mien jongste zeun n week op vekaanzie en toun kwammen wie op Gran Canaria terechte. Doar was n Hard Rock Café en doar speulde de hoesband van t Hard Rock Café mit drij man n geweldeg stuk meziek. Ik zee tegen mien zeun: ‘Ralf, as wie weer thoeskommen din zörg ik dat k n goie gitaar krieg en din geef ik miezulf drij joar om ains te kieken of ik der wat mit worden kin.’ Dat heb ik doan. Kört doarnoa, dat was begun twijdoezendaachte heb ik n laidje schreven over mien echtschaaiden. Dat was mien eerste laidje. Dat was n soort verwaarken van wat der gebeurd is. Ik kreeg de smoak te pakken. Dat proces van laidjesschrieven dat is zo mooi. As t n idee hest en t begunt te lopen, din komt ter aal meer. Din most pazen, meten, schoaven en schuren. Uuteindelek wordt dat n laidje en dat is prachteg. Deur te schrieven, veural in t begun ook over dingen dij joe dwaars zitten. k Heb ook nog n nummer schreven over dij administratieve rompslomp in mien waark. Doar zit din ook n stukje verwaarken bie. Over persoonleke dingetjes dat ik veur t eerst opa wuir heb ik n leuk laidje schreven. Dij komt op t volgende album. Mor dij mot ik nog opnemen.”
“k Bin direct in t Grunnegs begonnen. Dat komt omdat dij eerste, over dij echtschaaiden, dat was n cover. Dat was One van U2 en t bleek gewoon: Nederlands het aaltied ain of twij lettergrepen meer en dat paast nait in t riem en ritme van n Engelstoaleg laid. Dat körte òfgemetene van t Grunnegs paast doar veul beter in.”
Enkele nummers op de cd zijn gearrangeerd en geproduceerd door Alex Staal. Via hem kwam hij uiteindelijk bij Dik Pomp terecht. “Dik haar al voak n drumpartij veur mie inspeuld. Alex zee: ‘vroag mor ains of Dik verder wil mit die. Doar bist misschien wel beter op dien plek.’ Dus hai het mie doar aigenlek noar verwezen.” Zo kwam hij in contact met andere muzikanten die op de cd meespelen. “Erik Drent het vrouger ook soamenspeuld mit Dik in ain of twij bandjes. k Vruig Erik of hai wat baspartijen wol inspeulen. Ik kon hom nait. Dus wol ik doar wel biewezen. Wat bliekt: Hai komt ook uut Nije Pekel. Hai is wat jonger as mie en zien Pa was postbode. Dij kon ik wel van vrouger. Dat is wel grappeg.”
“De maiste partijtjes op toetsen het Dik in de studio zulf doan. Mor mit de cd-presentatie het Stef Niemeijer mitspeuld. Dij het ook in allerlei gerenommeerde begelaidensbands speuld en is ook op t conservatorium òfstudeerd.”
De cd-presentatie was in februari in Veendam. “Der warren honderviefendatteg man in de bovenzoal van Van Beresteyn, n huil mooi rond zoaltje. Doar warren we mit de band want de jongens haren mie toezegd om de cd te promoten en twij keer n cd-presentoatie bie te wonen. Tussendeur binnen we n zotterdag vroagd deur Noord om twij nummers laif te speulen in Café Martini in de studio. Doarnoa was t doan. Dat von k wel jammer want speulen mit n band is gewoon hartstikke leuk.”
Het eerste nummer van de cd, Dien verdrait, is een cover van Handsome savior. Het lied geeft uiting aan de frustratie, van n ouder die zijn bange kind niet goed kan helpen. Ook Marianne van der Velde en Irene Wilkens zingen mee. “Marianne is opgruid in Maiden. Zai het n prachtege stem.”
Aan t wotter is een plek waar de liedjesschrijver graag vertoeft. Af en toe heeft hij rust en vakantie nodig. “Aans kom ik nait aan schrieven toe. k Heb n drok leven. k Bin hail veul bezeg mit mien waark en mit meziek. Mor veural mit t waark en ik bin ook opa, papa en echtgenoot. Veureg joar waren we op vekaanzie in Denemarken aan de kust. Vraauw en dochter gingen mit heur baaiden op pad en mit t schriefblokje bin ik gewoon noar t strand lopen. Doar was ik de ainege. Ik bin op n blok holt zitten goan en ik heb keken wat ik zag. Ik heb mien gevuil, dat ik doar hailemoal tot rust kom, vertoald: ‘Hailemoal niks mouten, doar leef ik noar tou’.”
De sprong is een blues. “Schreven in de blueshoofdstad van Nederland: Grolloo. Dat was ook weer zo’n maaivekaanzie. Ik runde over de heide, deur de bozzen. t Was n beetje n natte periode west en ik kom veur n plazze, braaider as t pad. Ik denk: k heb n aantal keuzes. Ik kin terugge goan. Ik kin der omhin, der deurhin of perbaieren der overhin te kommen. Ik schatte dat zo in en ja, t is aaltied nog lukt. Ik spring der overhin en toun landde ik nog net mit de hakken in t wotter. Doar was ik zo vergreld over. Ik docht: verdorie, ik kin der nait ains meer overhin kommen.”
Ainzoamhaid heb ik voak opdroagen aan mien inmiddels overleden moe, dij dement west is. Bienoa twinteg joar. De ainzoamhaid van dij persoon dij doar zit. t Is ook echt de weerklank van de stried dij mien moe streden het. k Vin t ain van de mooiste nummers. Ik haar n tekst mit huil veul zinnetjes veur dit nummer kloar in Itoalie veureg zummer. Mor ik kon der gain melodie bie kriegen. k Haar n tablet bie mie en aine dailde t laidje Damn your eyes. n Mooi nummer. Drij lettergrepen en ik denk: dit mot t gewoon wezen. k Heb hom hailemoal omschreven noar de melodie van Damn your eyes. Ik haar natuurlek veul laiver n origineel nummer had, mor dizze vruig der gewoon om.”
Dement haar ik al schreven veurdat mien moe opnomen wur in Old Wolde in Winschoot. Toun was ze nog thuus bie Pa. Ze was al zo dementerend. As ze veur de veurdeure ston, din was ze al verdwoald. Dat heb ik schreven vanuut heur standpunt. k Dou net of ik heur bin.” Vanwege dat lied mocht Bé Schmaal optreden tijdens een symposium over dementie. “Ik was de òfsluter. t Warren aalmoal mensen uut de zörg. Dij minsen waren der uren west en haren bliekboar veul stof tot proaten. Ik kon miezulf amper heuren.”
Vulkoan is een echte popsong. “k Bin inspireerd deur n patiënte van mie. Dij heur jeugd in internaten deurbrocht het. Doar binnen dingen gebeurd, doar het ze mie van verteld. Doar luzzen de honden gain brood van. Echt vernederend. Dij kinder mozzen echt vechten veur zuchzulf. n Keer heb ik tegen heur zegd, toun ze mie dat verteld haar: ‘Doe bist net n vulkoan. Bist zo rusteg mor doe hest n veurgeschiedenis. Dat borrelt van binnen mor doe bist rusteg. Mag ik dat wel bruken as inspiroatie veur n laidje. k Wait nou al wat de titel wordt: Vulkoan.’ Dat von ze wel goud. Ikzulf vin Vulkoan gewoon n prachteg gedicht. Doar bin ik wel wies mit.”
Zwait en zwoare sjek is n blues mit n bluesschema. Aal fietsend is dat in mie opkommen. k Haar n fietser inhoald mit n enorm geurspoor achter zuch. Kerel, wat stinkst doe noar zwait en zwoare sjek. Ik docht: dat is nog ains n titel, Zwait en zwoare sjek. Ik fietste verder en der kwammen allerlei regeltjes in mie op. En ik docht aan mie Pa: Stevige roker, stevege zwaiter en haard waarken. t Twaide couplet gaait ook over mien pa. Dus ik haar n aantal regels wel opschreven toun ik van de fiets òfstapte. Ik heb dat òfmoakt nog op de zulfde dag. Dat is mitgoan op de maaivekaanzie noar Denemarken. Mien vraauw en dochter gingen n middag even op pad. Toun ze weg gingen, zat ik aan toafel mit mien gitaar. Toun ze drij en haalf uur loater weerkwammen, zee mien vraauw, dij proat gain Grunnegs tegen mie: ‘Zit je daar nog’ en ‘heb je al iets te drinken gehad?’ Ik zeg: ‘Nee, mor mien laidje is wel òf’.”
“k Haar de bedoeling veur miezulf en mien noaste omgeving n cd te moaken en toun wur Zwait en zwoare sjek opnomen. Ale manschoppen dij der mit bezeg warren, zeden: ‘Bé,doar most doe wat mit doun. Dat is n hartstikke mooi vlot nummer en t klinkt mooi en t bekt lekker. Dat willen ze vast wel draaien op de radio. Most n overzichtje moaken van alle regionoale radio’s en programmamoakers en din stuurst hom gewoon digitoal doarhin.’
Ik heb t opstuurd en wat wol t geval. De zotterdag van dij weke bin ik mit Brian op de Dijk op pad goan om filmbeelden te schaiten veur de clip. Ik bin ik nog bie mien pa west. Dij is vaar doagen doarnoa overleden. Dij het dij clip heloas nait meer zain. Brian woont in Azzen en ik heb hom thuusbrocht. Onderwegens bin ik even stopt. t Was hail waarm en heb wat kleren oetdoan. Ik rie verder en docht: wat heb ik n rötzender der op. Ik zet hom even op Noord. Haar ik der n laidje op. t Was òflopen in Café Martini van Eric Bats en opains heur ik miezulf. Dat was de eerste keer dat ze hom draaid hebben op Noord en toevalleg luuster ik doarnoa. Dat mos zo wezen. k Heb zitten te swingen tot in Veendam.”
Windmeulens uit tweeduizendveertien is een protestlied. “k Zit aan de kaant van Maiden woar de windmeulens kommen. Eerste riege. Tiphoogte twijhonderd meter. Op viefhonderd meter van mie òf.” Dat zit hem goed dwars. Toch is Bé niet van de echt harde actie. “Mien maist haarde actie is west dat ik n protestbord heb loaten ontwaarpen en drukken as zo’n makelaarsbord, dast zo aan de boetenkaant plakken kist, Mit doarop ‘Makelaardij Moorlag’. Dij het ons as gedeputeerde gain goud doan. Dij wol nait luusteren en zee ’k Bin bestuurder in n democratisch kozen systeem.’ Ik docht dat is hartstikke mooi, mor dat is net as dij Duutsers dij zeeën: ‘Ich hab es nicht gewusst.’ En nou profileert hai zuch in de Twijde Koamer as redder van de pervinzie Grunnen.”
Mor k bin ook ondernemer. k Begriep huil goud wenneer je n aanbod kriegen in n sector, dat je haard waarken motten en lege opbrengsten hebben en der wordt je zowat in de schoot wörpen, Ja, din mot je dat nemen. Doar heb ik wel begrip veur. k Vin ook nait dat de boeren de grootste zwaarte piet verdainen, Dat is onze overheid. De Crisis- en Herstelwet hoalen ze uut de kaaste om de gemainteleke en pervincioale overheden te kinnen overrulen. Zo van: ‘Wij weten wel wat goed voor jullie is.’ Dat gait n haileboel Grunnegers te ver.” Dat de kwestie hem dwars zit blijkt uit de tekst van het lied. Bé stopt er meer lettergrepen in dan eigenlijk in de muziek passen. “k Heb hom ook n beetje aggressief zongen. Vol agressie heb ik toun veur dij microfoon stoan.”
Woorden zeggen nait alles is n poplied over een relatie die al lang duurt. Met leuke en minder leuke kanten en een dosis zelfkennis. “t Is n òfspaigelen van miezulf. As ik n slechte bui heb en dat is echt nait zo hail voak, mor din waiten ze t wel hierzo.“
Leste rit is ook weer n cover, Mary Janes last dance. k Von t n huil mooi nummer. t Is ook weer de verwaarken van wat mie overkommen is in twijdoezendtwaalf. k Was allain op de ATB fietsen goan. ik was nait zo goud in vörm en mos eerst weer even wat conditie opvijzeln. k Heb n bochtje aans aansneden en mit n rötgang bin ik over de kop goan en heb ik de banden van mien sleutelbain òfscheurd. Doarmit bin ik drij moand uut de rouloatsie west. k Heb mien mountainbike verkocht. k Zit gewoon weer op de racefiets èn weer veiliger.”
In het zwoele schemerduuster is n cover van Drivin’ towards the daylight. Ook dit lied is op een vakantie aan de kust ontstaan. “Dat is aaltied n lekkere periode. Veul bie joen vraauw en joen kinder en romantisch.”
Het is een liefdesliedje met de seks net buiten beeld. “k Wil mit die de laifde bedrieven en t refrein doar zit ook wel n beetje n touspeulen in: ‘Brengen wie bewegen in het duuster.’ Mooi suggestief toch?”
Het lied over zijn vader, Ik liek zoveul op die, is een lied met respect. “Hai was der wel trots op: ‘Vonst dat Bé? Liekst doe zoveul op mie?’ Toun ik hom het gearrangeerde eindproduct lait heuren, zee hai: ‘Mot dit lawaai der ook bie? Hai kon t nait zo goud verstoan.”
“Pa was fysiek òf. Dij is twij en n haalve moand noa mien moe overleden, veureg joar maai. Viefentachteg. Hai haar hartfalen en Moeke was geestelek hailemoal òf. k Docht: ik wil toch ook even over Pa schrieven.”
Het rustige Bie zesteg is de afsluiting waarin alleen Rowdy Prins Bé op gitaar begeleidt. Het lied schetst, met enige zelfspot, de geneugten van het ouder worden. “Dat is toch prachteg om doar over te schrieven. ‘As je zesteg binnen, bin je dreug achter de oren. Nait meer snel van slag of t humeur loaten verstoren. Goie en slechte tieden kwammen baident al veurbie. Drok moaken over alles dat huift nait meer veur mie’. Mor as ik n leeftied mocht kaizen, dan wol ik wel terug noar zo rond vatteg of zo. Ik vind t nait leuk om in te leveren. Lest vruig mie aine in n hail serieus gesprek in de praktijk: ‘Bist doe eigenlek baange veur de dood, Bé?’ Ik zeg: ‘Nou, t ligt der aan hou je doar kommen.’ k Heb natuurlek hail veul oldere mìnsen mitmoakt. k Main toch te bepeuren as ze echt old binnen en alle dierboaren om zuch hin verloren hebben, din kin je der op n gegeven moment wel kloar mit wezen. Ik bin aarg berustend, mor woar ik wel tegen aan zai is oftoakelen. Dat is mien schrikbeeld. Dat liekt mie nait leuk.”

Bé Schmaal: 13 bie 60, €15,95 inclusief verzendkosten
(be-schmaal.nl)

terug naar Bé Schmaal
Deze pagina is bijgewerkt op