1 november 2005 |
Provinciale Zeeuwse Courant op het web |
't Is druk op d' oeve a
je van streektaal 'oudt
Dialect verandert, net als elke taal. Duidelijk werd dat nog eens bij het verschijnen van de nieuwe Grote Van Dale, waarin meer dan 9000 nieuwe woorden staan. In het dialect gaan er alleen maar woorden af en er komt zelden een nieuw woord bij. Dat stemt dialectliefhebbers nogal eens somber, omdat op den duur van onze dialecten niet veel meer zal overblijven, tenzij..:
Allerlei remedies worden bedacht, maar wie de plattelandsjeugd met elkaar hoort spreken, weet dat het niet veel generaties meer zal duren of het dialect is volledig vervlakt. Toch lijkt het dialect nu meer te leven dan ooit te voren. Kijk maar naar de lijst van activiteiten in oktober en november en overwin de somberheid. Als middel tegen de malheur, een bosje werme gedachten, zoals Adrie Oosterling dat zo mooi zingt, een opsomming.
Op 8 oktober bracht Ambras uit Hulst zijn nieuwe CD Tot Botskes... uit voor een uitverkochte Halle in Axel. Ook de extra ingelaste voorstelling is al uitverkocht. De Bevelandse presentatie op 13 november in 't Kerkje van Ellesdiek nadert ook het stadium van uutverkocht. Een week later, op de jaarlijkse dialectdag, kwam het boek over kinderspelen in Zeeland uit met de fraaie titel Koekoek, schietebroek. Nu maken we even een uitstapje naar het spelletje knevelboer, dat vier weken terug hier aan de orde kwam. Ik schreef dat ik het kende onder de naam pottelille. En jawel, die naam duikt ook op in het boek, maar zonder verklaring. Gelukkig schreef mevrouw Dymph Staal-Noë het volgende: „ Ik ben geboren en deels getogen in voormalig Nederlands-Indië. Na het kamp woonden we in Medan (Sumatra). We speelden een spelletje dat wij patok lillih noemden. Je hoeft geen taalwonder te zijn om onmiddellijk de overeenkomst te zien met potte-lille. Patok betekent 'slaan' en lillih 'slang(etje)'. De spelregels varieerden per gelegenheid. Degene die de toss won om te beginnen, stelde vast of het opgeworpen stokje één keer of meerdere keren geraakt moest worden voor het met en ferme laatste klap zo ver mogelijk weggeslagen moest worden. Ook op Java werd het gespeeld."
Met een knipoog voegt ze er nog aan toe dat mogelijk haar Zeeuwse opa het spelletje of het woord hiernaartoe heeft gebracht. Zo zie je maar hoe een vreemd woord van het ene eiland naar het ander kan worden overgebracht. Mevrouw Yvonne Nieuwenhuyzen-Wattel uit Middelburg maakte nog melding van het spel kuutje slok dat met knikkers (van die zachte; a j'r op trapte were ze glad in stikjes) werd gespeeld.
Nu weer naar de actualiteit. Op 16 oktober vierde de Werkgroep oecumenische bijeenkomsten van 't Kerkje van Ellesdiek haar eerste lustrum. Wie had durven denken dat een kerkje dat leeg kwam door gebrek aan belangstelling, nu weer volloopt voor bijeenkomsten in het Zeeuws? Op Schouwen-Duiveland organiseerde de Stichting Nie praete ma doe een Zeeuwse avond voor een vol Tonnenmagazijn in Brouwershaven.
Vorige week zondag bracht de Vertelkring Midden-Zeeland haar boekje Luusterkruud uit. Het bevat een 25-tal verhalen in dialecten van Zuid-Beveland, Walcheren en het Land van Axel. Hier een proefseltje uit het verhaal De groate schoanmaek van Ria Hoogesteger-Geijs in het dialect van Zuid-Beveland (west):
's Nachts drôômd'n die over de groate schoanmaek van Kee. Ze vloog deur d'n uzen mie de kalkbossel. De plumen van 't bède vloge overaol. De roaie neusdoek die a ze aoltied op ao voe de koppespinnetten ieng glad over d'r veur' oad. In z'n dróóm zag 'n ok da Kee in plekke van z'n pruumpotje een groate stômer neerzett'n en a ze bie Kloas Lamper twintig pakjes pruumtabak kocht. Toen at'n 's ochends wakker wier, keek'n gauw of a Kee toch wè neffen z'n lag.
Onvoorstelbaar is de populariteit van de Zeeuwse avonden, georganiseerd door of onder aanvoering van Lou Waterman uit Oost-Souburg namens de samenwerkende personeelsverenigingen. Tot twee jaar terug betrof dat een avond, nu zijn het er vier. Op 3 november in Goes, op 4 en 5 november in Middelburg en op zaterdagmiddag 5 nog eens een voorstelling in het Arsenaal in Vlissingen. Katinka Polderman, die zich overigens niet in de taal van haar geboortedorp, het 's Grabbekerks ('s-Heer Abtskerke), uitdrukt, De Meissen uit Westkapelle en Surrender zijn de belangrijkste ingrediënten van deze avonden en middag.
Tenslotte vult Piet Brakman op zondag 13 november het Scheldetheater in Terneuzen als hij niet alleen met een nieuw programma komt, maar ook nog zijn nieuwe CD Verhoogde Dijkbewaking presenteert. Veertien dagen later is Brakman te horen in Ellewoutsdijk. Kortom: 't Is gwoon druk op d'oeve a je van streektaal 'oudt en het liesje is nie eens es compleet.