6 september 2005 |
Provinciale Zeeuwse Courant op het web |
Uut een soort van hekkigheid
Eindelijk is er weer eens Noord-Bevelands dialect vastgelegd op CD en wel door Anja Kopmels. De PZC berichtte er al over, hier schenken we aandacht aan de taal waar zij zich van bedient.
Het Noord-Bevelands wijkt grammaticaal niet af van het Zuid-Bevelands, maar er zijn behoorlijke klankverschillen. Me hae deu voo d'n komt, we gaan weg voor dat hij komt. Deu in plaats van deur/door en voo in plaats van voe/voor is kenmerkend. Ook de è-klank in Oe haet het is zoiets. Het Zuid-Bevelands heeft daar overwegend de î (Oe hit het?) en op Noord-Beveland hoor je dan de (Goese) è. Ook op Noord-Beveland komen er tussen de dorpen nog verschillen voor.
De klank kleurt de spraak en wie de CD Diek op zet, hoort meteen het eigene van haar en haar omgeving. Anja Kopmels (1962) is geboren en getogen op Kortgene. Ze begon al jong gitaar te spelen en liedjes te maken, maar pas in haar studententijd, maakte ze haar eerste liedje in dialect. „Een liedje in het Nederlands wou nie lukke en uut een soort van hekkigheid probeerde'n ik het in het Zeêuws. Dat ei ok iets te maeken ehao mie groepen as Normaal indertied." Het sloeg in. Het is het lied over de garnalenpelsters Hornet pelle:
(…)
Wat dee ze (moeder) dî bie de bure
Ze deeë dî hornet pelle
Ze zate dî zeker wè uren
En natuurlek ok roddels vertelle
Sia en Betsie die motte hetrouwe
Is 't waer - jazeker - nou da 's nie snuhher
Mè mee et roddelen van die twî vrouwen
Haet 't pellen een bitje vluhher
Anja's bekendste lied is Een diek mie baomen. Ze roept een voor iedere Zeeuw bekend beeld op en verweeft dat haar jeugd en haar herinneringen.
Kiek een een diek mee baomen,
èèn lange rechte weg veruut
An wearskanten boerderieën,
zestig boamen per minuut
(…)
Wat kan zo 'n uutzicht je toch raeke,
ier kom wee eel men jeugd verbie
Dat kan me soms gelukkig maeke
en ok een oare keer wee nie
(…)
Wat a ier in mien jeugd verbie hing,
dat val men op die diek wee in
En dan leer ik van herinnering,
da 'k oalmè meer men eihe bin.
Anja is geen veelschrijfster. Langzaam is haar oeuvre gegroeid. Dat heeft tot prachtige arrangementen geleid, ingehouden gespeeld en nergens overheersend, zodat stem en taal goed tot hun recht komen. „Het schrieven is meêstal een proces van lange duur. Je lopt over iets te dienken. Dan komme d'r woorden, het begin van een tekst. Tegeliekertied is er een metrum en daemie groeit er een melodie. Over dien diek mie moamen è 'k maenden over 'edae. Dan wee 's wat schrieve, dan wee 's wat wig'ekrauwd." Een mooi lied is ook Anden. In, dit acapella gezongen lied vraagt Anja Kopmels zich af waarom de handen van vrouwen er zo uitzien. In drie coupletten lees je de geschiedenis van vrouwen die behalve zwaar huishoudelijk werk, ook landwerk moesten doen. En in peeland (de bijnaam van Noord-Beveland) hoorde daar natuurlijk peeën wieë en verdinne (uitdunnen) zeker bij.
Meisje oe komme jen anden zo rauw
Wel dat is van et werk op et land
Langs aol die reken mój'hae en ahauw
Ei j'een kerve of een klove in jen and
Van peeën wieë en dunne, en 't optrekken van vlas
Di worre men anden zo rauw en hrauw
Meisje oe komme jen anden zo road
Wel dat is an het kokende sop
Teilen vol waste ze wehe as load
En 't waeter rimpel jen anden zo op'
De CD sluit af met het mooie Kind van et waeter.
(...)
Oal d'elementen en aol 't leven,
kind dat vertel ik je noe
Dat is et zeaë-land dir aj je weunt en zealand weunt in joe
Kind van de zeaklei, kind van de moer
Kind van de kreken, de golven stoer
Lamsoarenvelden, de zeaë is men min
Et suusd'ier et ruukt ier nae eind'en behin.
