TIJDSCHRIFT
VOOR FOLK EN
WERELDMUZIEK
nummer 50, april / mei 1997 |
NEWfolkSOUNDS op het web |
STREEKTAALMUZIEK
Günter Gail levert met zijn trio Düwelskermes frisse klanken. De cd Geflött wie gesonge (Artchoke, AP-0894-CD) van de 'plattdeutsche' groep uit de omgeving van Osnabrück, is een voorbeeld van uitstekende streektaalmuziek. Zij brengen de Nedersaksische teksten, die ook voor Noord-oostnederlanders uitstekend verstaanbaar zijn, verpakt in vrolijke muziek met veel variatie. Naast enkele traditionele liederen worden ook eigen teksten gezongen zoals Die Ballade van dän Räuber Brinkhoff over de Robin Hood van de heide, zoals iedere streek er overigens wel een heeft gekend. De zelf geschreven teksten bevatten een gezonde dosis ironie. Ook eigen vertalingen van Tom Paxton, Eric Bogle en Goethe zijn gebruikt. Ter gelegenheid van de opname is het trio muzikaal versterkt. Mede door de prima techniek heeft dit een stel leuke en duidelijk verstaanbare songs opgeleverd.
Ook heeft Düwelskermes een verzamelaar "Das Beste..." (Artchoke, AP-0896-CD) uitgebracht. Het materiaal is over de periode 1988 tot 1993 verzameld, aangevuld met een tweetal nieuwe tracks. De Nedersaksen maken ook hier mooie muziek maar iets minder krachtig dan op de vorige schijf. De instrumental Störm is gebaseerd op Bretonse thema's en net als je begint te denken: hoort hier geen bombarde bij, dan komt die inderdaad de hoek omzetten. Verder zingen ze een aantal a capella nummers, die vooral humoristisch, maar ook kwalitatief goed, zijn. Eigenlijk ben ik een beetje jaloers dat deze streektaal-cd van de andere kant van de grens komt.
De Drentse Janke Bulthuis & Tiny Klomp hebben allebei een leuke stem, die ze vroeger vooral solo gebruikten. Samen klinkt dat vast mooier, hebben ze gedacht en op die vocale basis is de cd Kleuren in de nacht (Maura Music, BMD 120896) uitgebracht. De kwaliteit van de zang is zeker goed, maar als je enkele nummers hebt gehoord, wordt alles toch een beetje voorspelbaar. De arrangeur doet zijn best om op de meest uiteenlopende wijze de tracks muzikaal te larderen maar alles blijft toch steeds lieflijk country-achtig klinken: of de teksten nu over 'Warm gelok' gaan of over de 'Drentsche Aa'. Ongetwijfeld is het Drents, als lief klinkende streektaal, daar mede oorzaak van. Wellicht dat de dames in de toekomst nog andere muzikale combinaties aangaan. Voor een eventuele volgende cd zal dat de variatie zeker ten goede komen.
De nieuwe cd D'r is 'n laand (Törf, TSP 002) van de Groninger groep Törf klinkt duidelijk frisser dan de vorige. Dat komt ongetwijfeld door de goede opnamen, die deze keer in de Thein Studio's in Bremen hebben plaats gevonden. Maar het ligt ook aan de keuze van de tracks. De goedgevulde 'spaigelploat' begint met Aan rais en eindigt met Op stee (!). De instrumentaaltjes roepen (door het arrangement) een echt Keltische sfeer op. Beide nummers zijn gebruikt als filmmuziek voor de Duitse Waddenzeefilm 'Der Butt und das Meer'. Ook de titelsong en het lied Noordenwind kregen een plek in die rolprent. Het grootste deel van het album bestaat uit teksten van de dichter Hans Elema, op muziek gezet door de Törfmuzikanten. Die teksten zijn vaak filosofisch en cynisch tegelijk. Het duidelijkst komt dit naar voren in Veujoarsdag waarbij de tweeslachtigheid van het leven èn van de dood schitterend wordt getekend. Op de muzikale kwaliteit valt weinig af te dingen maar misschien dat door de gekozen thematiek, de cd een wat mistroostig karakter krijgt. Ook een deel uit het Beukemamanuscript, dat zelfs de naam Zwoar stuk meekreeg, versterkt die donkere sfeer. Groningers maken geen muziek om op te hossen, dat is duidelijk.
Dat Brabantse muziek extravert is, blijkt uit de verzamelaar: De Brabant bont-ste (Pink Records, CCD 10696). Het is alweer de zesde cd in deze serie. De Brabantse groepen en artiesten hier vergaard, brengen nogal uiteenlopende nummers. Er is zelfs een instrumentele Polka, op de accordeon van Moek. Dat vormt een leuke afwisseling met de resterende zangnummers. Stevig vocaal werk van Smidje Verholen in de trieste ballade Broeder Bert, en van de groep Linnegoewd die in De neister opgezweept wordt door een echte 'walking base'. De overige zangers laten met beschouwende liederen, live opnamen, persiflages en vooral vrolijke liedjes horen dat er in Brabant muzikaal veel te beleven is. Het laat ook horen dat Brabanders zich geenszins geremd voelen.
De groep Linnegoewd heeft een jubileum-cd ter gelegenheid van hun twaalfeneenhalf jarig artiestenjubileum uitgebracht (Pink Records, CCD 10196). De groep bestond toen al zeker anderhalf jaar langer. Vooral de bas valt op, die in sommige nummers de andere twee leden lijkt op te zwepen. Het gezongen materiaal varieert sterk. De solonummers klinken niet zo overtuigend als de in goede harmonie gezongen trio's. Het materiaal bestaat uit traditioneel en eigen werk; daarbij enkele instrumentele tracks. Klassieke songs zijn door tekstschrijver Cor Swanenberg verbrabantst. 'Show me the way to go home' wordt Wès mèn de weg en de Weavers top-hit 'Irene Goodnight' wordt Olling tèine. Het zelfgecreëerde materiaal heeft een eigen karakter. Zowel de gezongen tango Dreej de Kapper (geschreven door bassist Jan Brands) als de instrumentele Tango Maoskanto (creatie van accordeonist Henk Verhagen) laten horen dat we met goede muzikanten te maken hebben. Dit is geen cd van wereldklasse maar dat hoeft ook niet in de streek(taal)muziek. Wel is het een cd met afwijkende tempo's. Één die muzikaal varieert en daarmee duidelijk boven de gangbare streektaal-albums uitsteekt.
Een andere verzamel-cd uit Brabant, uitgebracht in het kader van het 200-jarig bestaan van Noord-Brabant, is 'n Toerke Brabants (AMR Records, AMR-SSR 55 20882). Deze cd is muzikaal wat gemoedelijker. In tegenstelling tot de vorige zijn hier de teksten meegeleverd. De song Goewdgemutst waarvan de muziek door zangeres Lya de Haas zelf is gemaakt blijkt een leuke opening. De tekst is geschreven van Cor Swanenberg die ook andere teksten (vooral over Brabant) heeft aangeleverd. Een grappig lied, is De gruuntenboer (tekst, muziek en gitaar Will Jonkers). De fluitpartijen van Mathieu Dirven geven deze track en andere nummers op de cd, duidelijk meerwaarde. Ook Jaques Brel is op zijn Brabants in een nummer vormgegeven evenals een regelrechte blues in M'n vrij vogelke. Peter Koelewijn leverde de muziek voor het wat rommelige Johan Verschuren. Niet op alle fronten is de cd sterk. Maar toch is dit een aardig en gevarieerd product dat de toets der kritiek kan weerstaan.
Een cd van totaal ander karakter is de cd Bel-bel 't is toch vrêêd (Goed Zeeuws Goed Rond, GZGR 961003) van de Zeeuw Engel Reinhoudt. De muziek is voornamelijk geschreven door de Zeeuwse zanger zelf. De cd roept een sfeer op van gemoedelijke feest- en danszalen. Dat wordt versterkt door de vele walsen en marsen die de cd vullen. De begeleiding van de Zeeuws-vlaamse band Ambras voegt daar nog een beetje kampvuursfeer aan toe. Door de wat vlakke opnamen zijn de teksten niet overal duidelijk verstaanbaar maar ze worden "om te lezen wat a je nie verstit" wel meegeleverd. De teksten van de zingende Zeeuw hebben vaak wat te zeggen. Zo heeft ook het winnende lied van Engel op het streektaalfestival van Oldeberkoop hier een plaats gekregen. Die teksten steken meestal boven het muzikale resultaat uit. De streektaalzanger verdient daarom een betere componist en een betere producent (dan hemzelf).
Van muzikaal duidelijk beter gehalte is de muziek van Eendragt uit Noord-Brabant. Dit duo laat (voornamelijk met gitaar) op hun cassette Eendragt maakt muziek (eigen beheer) horen dat je muzikaal met oude traditionele teksten best uit de voeten kunt. Toch zoeken ze niet alleen traditionele liederen in streektaal zoals Dubbele Jan en het grappige De haverkist. Ze wagen zich ook aan de Nederlandstalige La Mama. Het lied Mieleke is één van de mooiste van het bandje. Hier laat het duo hun kracht horen: Vooral aan het gitaarspel wordt door de twee muzikanten aandacht besteed. Maar het handelsmerk van de twee is de harmonieuze samenzang. Enkele onverwachte eindes van liedjes geven een leuk effect. Een enkele keer laten ze (in de typische huiskameropname) een steekje vallen. Er klinkt soms wat gezucht en de zang loopt niet overal synchroon. Maar na afloop blijft wel de leuke sfeer en de goede muziek bij je hangen.