31 mei 2008 |
BN DeStem op het web |
De Bietels op z'n Brabants:
Yesterday is Giestere
door Rinze Brandsma
'We can work it out' klinkt nu verrassend fris en zeker zo herkenbaar als 'In het weekend word ik oud'. En 'Yesterday' is natuurlijk 'Giestere'. Maar 'Lady Madonna' als 'Oh, lustig vrouwke, kientje op de slip'? En 'She loves you, yeah, yeah, yeah' als 'Ze vat oe, nou nou nou'? 'Eleanor Rigby' die nu bezongen wordt als 'Drika d'n ekster'. De aardbeienvelden van 'Strawberry fields forever' die ineens opnieuw omgepoot zijn als 'Dahliavelden veur altijd'?
Het Brabants – al bestaat hét Brabants niet – is de Beatles waard.
En andersom: de songs van de Beatles, die hele generaties in hun hoofd hebben, zijn het waard om hertaald te worden in de streektaal.
Zondag 8 juni wordt 'De Bietels op z'n Brabants' gepresenteerd, op het dialectenfestival in het Oost-Brabantse Lieshout. Een cd met zestien Beatles-songs, vertaald en vertolkt door Brabantse tekstschrijvers, zangers en muzikanten uit alle hoeken van de provincie. In zoveel mogelijk Brabantse dialecten. Al komt West-Brabant er wat karig van af. Deze regio moet het doen met Zundertse bewerkingen. Verreweg de meeste dialecten zijn Oost- en Midden-Brabants. Vorig jaar kwam al een cd uit met de Beatles in het Fries, Limburg kent bijvoorbeeld de WW-Band, een kolderband die covers van Beatlesnummers brengt. Maar het project van de 'Brabantse Bietels' komt vooral voort uit het herwonnen zelfvertrouwen van Brabanders die bezig zijn met hun erfgoed.
Zoals Paul Spapens, net als de uit Vught afkomstige Bredanaar Jan Smeets een van de voortrekkers van het Bietels-project, voorzitter van de Stichting Tilburgse Taol en jurylid van De Vergulde Klomp. Dat is de Brabantse dialectprijs die nu dertien keer is uitgereikt aan personen en organisaties die zich inzetten voor het Brabants dialect.
Het is de emancipatie van Brabant en het Brabants, vinden zij. Eigenheid. De wens om je gevoelens zo waarachtig en authentiek mogelijk uit te drukken. En 'laten zien dat de Brabantse dialecten net zoveel zeggingskracht hebben als de wereldtaal Engels'.
Troubadours, volkszangers, popartiesten, jazzmuzikanten: een keur van Brabantse artiesten voert met opvallend plezier en veel liefde vertalingen uit van Beatles-nummers.
Paul Spapens, zelf afkomstig uit Hilvarenbeek: " We zijn er een paar jaar mee bezig geweest. Creatieve mensen bij elkaar brengen, arrangeurs zoeken, liedjes maken. Voor mij is dit een schoolvoorbeeld van Brabantbrede samenwerking door muzikaal talent."
Gek eigenlijk dat uitgerekend het woord dat in Tilburg nog meer eigen is dan 'Houdoe', yeah, yeah, niet eens terug te vinden is in de vertaling van 'She loves you', en 'Ze vat oe, nou nou nou' werd.
Is dat 'De Bietels op z'n Brabants' niet kneuterig, beetje lullig? Spapens brandt los: "Nee, het zijn juist ijzersterke teksten, kwaliteit. Er is lang aan geschaafd. Onnozel, omdat het dialect is? Met de cd laten we juist zien dat het Brabants een volwaardige taal is die staat voor je identiteit."
Liedjeszanger (en theatermaker) Peter Dictus uit Zundert schreef twee liedteksten en zong ook mee, met zijn plaatsgenoten van de americanaband Rita Lynn, zoals Bart Brosens. Opmerkelijk genoeg heeft hij in zijn platenverzameling nauwelijks iets van de Beatles en is hij geen kenner van de Fab Four. "Ik ken hun nummers zoals iedereen ze kent en meezingt. Maar ik ben er lang serieus mee bezig geweest. Omdat het niet geforceerd mag klinken, goed zingbaar moet zijn en in klank sterk overeen moet komen met het Engelse origineel. Klopt, het is vaak klankrijm, dat heel dicht op het origineel ligt. Ik ben me zo wel bewust geworden van de kracht van hun nummers. Al lijken die zo simpel."
Wat hij er ook in gehouden heeft, is dat je aan de Beatles-teksten, hoe mooi en sterk ook, soms geen touw kunt vastknopen. Zoals in zijn Dahliavelden. Dus deed hij met verve mee aan de verbeelding. De klankrijm zit 'm meteen al in de eerste zin. 'Let me take you down' werd, min of meer fonetisch, 'Lékt-e bleek of blauw, kom dan toon ik jou, 'n dahliaveld'. Dat in die dahliavelden 'niemand over een ander mauwt', weten ze in Zundert wel beter: nergens wordt zo gretig geroddeld en gekletst.
Dictus stopte er nog een ander herkenbaar beeld in, het kaartspel. "Rikken is typisch Brabants. Als het gaat om een sterk beeld van eenzaamheid, dan kan ik daar wat mee. Door te schrijven 'ook als ik rik speul ik alleen'. Lees zijn Brabantse omzetting vol klankrijm:
'Niemand - denk - hier van de drie
die zulke klotenkaarten heeft
Hij past, zij ook, ik ga misère en dat doe je
zonder maat
Ook als ik rik speel ik alleen.'
Naast Peter Dictus, Jan Smeets en Rita Lynn staan er teksten op van Frans Hoppenbrouwers (de Kempen), Marja van Trier (Loon op Zand), Janneke van Heeswijk en Marcel van der Linden (Tilburg).
Wie niet meedoen aan de cd zijn Brabantse zangers als Guus Meeuwis, Gerard van Maasakkers en JW Roy. Niet gevraagd? "Nee, ze hadden geen tijd", verklaart Spapens. "Wij hebben de beste uitvoerenden gezocht om zoveel mogelijk dialecten te laten horen. We hadden er graag meer West-Brabantse dialecten in gehad, bijvoorbeeld Roosendaals. Maar het blijft een keuze. Want vlakbij, in Wouwse Plantage, klinkt het bijvoorbeeld al wéér anders.