17, Jaargang 5, nummer 1, maart 2008 |
Brabants op het web |
Cor Swanenberg
Ad de Laat, Brabantse
zanger bij uitstek
2007 was het zestigste geboortejaar van de Nisseroise zanger Ad de Laat, die op 48-jarige leeftijd overleed in Den Dungen. De tragiek van zijn vroege dood heeft zeker bijgedragen aan de populariteit en het imago van deze 'heraut van de eenvoud', maar Ad de Laat heeft dat zeker ook verdiend met zijn authentieke dialectliedjes. In zijn korte loopbaan als zanger en performer heeft hij iets onvergelijkelijks en onvergetelijks neergezet in de provincie Noord-Brabant. Zijn liedjes, vaak simpel van melodie, zijn heel zuiver van dialect, en vormen zo een sereen geheel dat blijvend indruk maakt.
Op zijn eerste lp Brabant ge verandert zijn nog wat nostalgische zaken aan de orde en dat maakt zeker in die tijd veel indruk, maar geleidelijk aan verdiept de zanger zich meer in de problematiek van het leven. Het gevolg daarvan is dat er prachtige liederen met diepgang ontstaan, zoals die in het Brabantse nog niet of nauwelijks gehoord werden. Herinnering en herkenning zijn aanvankelijk de pijlers van zijn succes, maar langzaamaan ontstaan liederen die gaan over de zin van het leven. Denk aan d'n umweg, Vraog nie worrum, De zommer van 't leeve en De koekoek... Ad de Laat had geen muzikale opleiding en kon geen noten lezen. Zeven was hij, toen hij een oude accordeon kreeg en zichzelf leerde dat instrument te bespelen; tien jaar later deed hij hetzelfde met zijn eerste gitaar. Hij werd een muzikale hobbyist die samen met zijn oudste broer Willem dialectliedjes maakte. De broers namen de moedertaal heel serieus en deden geen concessies aan het Nederlands omwille van het rijm, zoals je zo vaak ziet gebeuren.
Ad wilde niet in het Nederlands zingen. Alleen wanneer het publiek niet goed genoeg luisterde naar zijn teksten, ging hij over op instrumentaal, speelde bekende Nederlandse liedjes en vroeg de aanwezigen zelf te zingen. "Ès ik nie vur hullie maag zinge, dan moete zèllie 't mar vur mén doen," redeneerde Ad.
Aanvankelijk was dit natuurtalent in zijn geboortedorp Nistelrode en de nabije regio bekend, maar allengs bestreek hij de hele Meierij, het Maasland, het Land van Cuijk en de Kempen. Vooral toen hij samen met Nol van Roessel door de provincie trok, kreeg hij grote bekendheid. In het begin van zijn zangcarrière was het met het dialectlied in de provincie Noord-Brabant maar matig gesteld. Zijn voorgangers en tijdgenoten waren Thieu Sijbers, Arie van Rozendaal en Huub van Eijnthoven. De dialectmuziekgroepen Ut Muziek (van Harrie Franken), Mie Katoen en het Tilburgse Fluitekruid mogen als tijdgenoten vermeld worden en ook Gerard van Maasakkers was ongeveer terzelfdertijd met dialectliedjes begonnen. Verder was het vooral nog leeg in het landschap van het Brabantse dialectlied. Het is zeker dat Ad de Laat een lichtend voorbeeld is geweest voor veel zangers en zangeressen van latere datum. Lya de Haas, MarieChristien Verstraten en Annelieke Merx hadden in het begin van hun zangcarrière allemaal nog liedjes van Ad in hun repertoire. Dat gold ook voor de groep Linnegoewd en zo waren en zijn er veel meer. Iemand die wel heel nadrukkelijk met de liedjes van Ad de Laat in de slag is gegaan, is de Berghemse zanger Lambert van Hintum.
Ad sprak de mensen aan in hun Brabantse ziel. Hij wilde vooral geen troubadour genoemd worden, maar gewoon liedjeszanger. Ad wilde zijn dialect puur en eenvoudig houden, zoals die taal hoort te zijn. Om met Cornelis Verhoeven te spreken: "Zij ruist van nederigheid en zelfspot". Deze woorden zijn volledig op Ad de Laat van toepassing; ongetwijfeld heeft die zelfspot mede bijgedragen tot zijn successen. Veel liedjes hebben humor in zich. Bluumkes, Hondeleeve, Jan en Rontelum 't haus zijn daar aardige voorbeelden van. In de korte loopbaan als zanger produceerde Ad naast zijn dagelijks werk als gezinstherapeut maar liefst vier lp's, later heruitgebracht op twee cd's. Na zijn dood verscheen nog de cd Wor weinig heel veul is met live-opnamen van zijn optredens tijdens de Balkumse Brabantse avonden.
Vier jaar na zijn dood verscheen als hommage het boek Zanger van 't Zuiden, waarin naast zijn levensbeschrijving tal van herinneringen aan de zanger worden opgehaald en waarin ook al zijn liedteksten te vinden zijn. In 2003 kwam de prachtige cd Ode aan Ad de Laat uit, waarop 22 liedjes van Ad in een nieuw jasje prijken. Bijna elke Brabantse dialectzanger van naam geeft een lied van Ad ten beste en daarnaast vallen er ook nog bijzondere uitvoeringen te beluisteren van Maaike Widdershoven, Mark van de Veerdonk, Albert West, Dries van Agt, Frank Houben en Mgr. Bluijssen. Tien jaar na zijn dood waren zijn liedjes nog volop levend.
Voor de cd bij dit tijdschrift hebben we een fragment genomen uit een voorstelling van Ad uit 1983. Daarin zitten naast een liedje enkele gedichtjes die hijzelf vertolkt. Men bedenke wel dat het een live video-opname betreft en dat het geluid daarom matig is. Toch geeft die bijzondere opname in 'Den Durpsherd' in Berlicum de sfeer van Ads voorstelling aardig weer.
