15, Jaargang 4, nummer 3, oktober 2007 |
Brabants op het web |
Tim van der Avoird*
Tilburgse dialectliedjes
doen het goed
In 2006 heeft de Stichting Tilburgse Taol het initiatief genomen om een liedjeswedstrijd te organiseren waarbij basisschool-leerlingen liedjes in het Tilburgs dialect leren kennen en instuderen. Voor de realisatie van het project is samenwerking gezocht met Factorium Tilburg. Het project eindigde met een liedjesfestival dat in april 2007 in de aula van de universiteit van Tilburg gehouden is. De Stichting Tilburgse Taol is zo'n vijftien jaar actief met het organiseren van activiteiten op het gebied van de Tilburgse taal en (volks)cultuur. Een van de eerste activiteiten die de Stichting organiseerde en die nog steeds een jaarlijks succesnummer is, is het 'Grôot Dikteej van de Tilburgse Taol'. Op een vrijdagavond in november staat niet alleen de Tilburgse taal middels het afnemen van een dictee centraal, maar wordt ook een programma met Tilburgse volkscultuur voorgeschoteld. De avond wordt voorafgegaan door het Tilburgs diner, waarbij het menu geïnspireerd is door de Tilburgse keuken, cultuur en/of volksaard. Andere succesvolle activiteiten van de Stichting zijn het produceren van het Tilburgs Leesplèngske, het Tilburgs woordenboek, het Tilburgs kookboekske, het Tilburgs liedboek, de Tilburgse scheurkalender en de organisatie van de uitreiking van de Brabantse Dialectprijs 'De Vergulde Klomp' en de Tilburgse vrijwilligersprijs 'Boovenste Biste'. Voor de Stichting Tilburgse Taol is het project Tilburgse dialectliedjes een belangrijk middel gebleken om een nieuwe, jongere doelgroep voor haar activiteiten aan te boren. Een doelgroep bij wie de liedjes in het Tilburgs dialect bovendien zeer in de smaak bleken te vallen, zo bleek uit de vele enthousiaste reacties.
Het liedjesproject
Op hoofdlijnen kent het liedjesproject een eenvoudige opzet: acht Tilburgse basisscholen studeren elk twee liedjes in het Tilburgse dialect in die ze ten gehore brengen op een soort songfestival. Een jury bepaalt wie de beste uitvoering heeft.
Enthousiasme, uitspraak van het dialect en de wijze van voordragen spelen een belangrijke rol. De scholen studeren zelf, meestal onder leiding van de muziekdocent van de school of een muzikale leerkracht, de liedjes in op basis van aantrekkelijk en goed lesmateriaal. Ze krijgen daarbij ondersteuning van een docent van Factorium Tilburg. Verder komt een erfgoeddocent langs om iets te vertellen over de achtergronden van de liedjes en het (Tilburgs) dialect. De tijdlijn van het project is hieronder geschetst.
Tijdlijn van het project
Mei 2006 - September 2006
Werving van deelnemende scholen op presentatiedag cultuureducatie Tilburg
Werving van scholen via gerichte mailings
September 2006 - Februari 2007
Ontwikkeling van lesboek
Opname van voorbeeld-CD
Februari 2007 - April 2007
Aanleveren van lesmateriaal op deelnemende scholen
Instuderen van liedjes door scholen
Muzieklessen op scholen door docenten Factorium
Erfgoedlessen op scholen door erfgoeddeskundigen
Het verzorgen van media-aandacht voor het project in lokale en regionale media
April 2007
Afsluitend liedjesfestival
Voor de ontwikkeling van het lesmateriaal heeft de Stichting Tilburgse Taol samenwerking gezocht met Factorium Tilburg, centrum voor kunsteducatie op het gebied van muziek, dans en theater. Factorium Tilburg heeft een aantal docenten-ontwikkelaars van lesmateriaal in huis die niet alleen uitstekende leermaterialen ontwikkelen, maar ook een goede beheersing en kennis van het Tilburgs hebben.
Voorzien was om een lesboek te ontwikkelen op basis van een verzameling bestaande liedjes in Tilburgs dialect. Door Factorium Tilburg zijn de teksten van de liedjes voorzien van het notenschrift en zijn er aanwijzingen opgenomen over het zingen en presenteren van de liedjes. De Stichting Tilburgse Taol heeft toegezien op de correcte spelling van de teksten in het Tilburgs dialect en heeft bij ieder lied achtergrondinformatie aangeleverd.
Uiteindelijk is ervoor gekozen om twaalf bestaande liedjes in het lesboek op te nemen en hebben twee medewerkers van Factorium Tilburg vier nieuwe liedjes in dialect geschreven. De Stichting Tilburgse Taol juicht deze keuze zeer toe, omdat er op deze manier vier nieuwe liedjes aan de canon van liedjes in Tilburgs dialect zijn toegevoegd.
De nieuwe liedjes gaan over herkenbare Tilburgse zaken als de Tilburgse kermis en het bekende Tilburgse park: het Wandelbos.
De nieuwe liedjes bleken erg populair bij de leerlingen, omdat ze speciaal voor de doelgroep geschreven zijn. Dat is iets wat niet voor alle bestaande liedjes geldt.
Verder vond Factorium Tilburg het raadzaam om bij het papieren lesmateriaal ook een voorbeeld-cd aan te leveren waarop de liedjes gezongen worden, zodat leerkrachten en leerlingen snel een gevoel voor de liedjes konden ontwikkelen. Dat was inderdaad een gouden greep, want leerlingen bleken daardoor de liedjes heel snel op te pikken. Voorts is het ons duidelijk geworden dat de cd ook bij anderen dan leerkrachten en leerlingen populair was, gezien de vele verzoeken die de Stichting bereikt hebben voor de verkoop van de cd. Voor het project in 2008 wil Stichting Tilburgse Taol de mogelijkheid onderzoeken om naast de begeleidende cd ook een 'echte' muziek-cd uit te brengen. Van de begeleidende cd is ook een karaokeversie uitgebracht, die gebruikt is voor de muzikale begeleiding tijdens het afsluitende festival. De scholen hebben deze cd ook gebruikt voor het instuderen van de liedjes.
Het afsluitende festival
Er was een woensdagmiddag uitgekozen om het afsluitende songfestival te laten plaatsvinden. In een bijna afgeladen aula van de universiteit van Tilburg (meer dan 500 zitplaatsen) bleek weinig van de praktische beperkingen en zette vooral het enthousiasme van de leerlingen de toon. Voor de pauze zongen vier scholen acht liedjes, na de pauze de resterende vier scholen.
De meeste scholen bleken niet alleen de liedjes allemaal uit het hoofd te zingen, maar ook veel tijd gestoken te hebben in hun aankleding en het uitbeelden van de tekst van de liedjes. Voor de uitbeelding van het liedje Driekôonenge 1950 werd nog net niet de in het liedje opgevoerde vrachtwagen ten tonele gevoerd, maar ter illustratie van wat een 'antiplof' is verscheen wel een fiets op het podium. Opmerkelijk tafereel was verder de uitvoering van het liedje Et Vèèrekestèstament door een overwegend allochtone groep leerlingen, waarbij enkele leerlingen uitgedost waren met zowel een hoofddoek als een varkensneus...
Bij zowel de organisatoren als veel bezoekers bleef vooral het plezier en enthousiasme hangen waarmee zo'n jonge groep Tilburgers, waarvan een groot deel met wortels vele duizenden kilometers van de voormalige textielstad, met het Tilburgse dialect in de weer was.
Randvoorwaarden
Zowel de provincie Noord-Brabant als de gemeente Tilburg gaven het project een belangrijke (financiële) injectie. Deze middelen zijn met name ingezet om de lesmaterialen en begeleidende cd's te ontwikkelen. De Stichting Tilburgse Taol wil haar ervaringen met het organiseren van een dergelijk project graag delen met anderen in de provincie die zoiets in hun stad of streek van de grond willen tillen. De auteur van dit artikel stelt graag draaiboeken en andere documenten en materialen ter beschikking van belangstellenden.
Noot van de redactie: Tim van der Avoird is bestuurslid van de Stichting Tilburgse Taol en een van de organisatoren van het project Tilburgse dialectliedjes voor basisschoolleerlingen. Contactgegevens: info@tilburgsetaol.nl. Informatie over de activiteiten van de Stichting Tilburgse Taol op www.tilburgsetaol.nl.
