Nieuwsblad
van het noorden

12 februari 1974
opgegaan in het Dagblad van het Noorden

„Het wil er niet bij mij in,
dat Gronings niet zou aanslaan"

KNOKKEN VOOR EIGEN DIALECT

„Als wij het Gronings willen behouden, dan moeten wij er anders over gaan denken". Leraar en tekstdichter David Hartsema in Mildam blijft als Groninger, levend in Friesland, vechten voor de taal, die hij als kind sprak en nu nog aan bet papier toevertrouwt. „Ik zie bijvoorbeeld enorme mogelijkheden in een Groninger musical", zegt hij enthousiast. De overheid in Groningen moet ruimte scheppen door middel van subsidies. Het is fout als je je eigen kansen niet meer beaat. Zo sija de Schotten hun Schots kwijt geraakt. En dat komt nooit meer terug", waarschuwt hij.

In zijn schilderachtig Wâldspultsje aan de rand van Mildam, dichtbij Heerenveen, speelt David Hartsema met de taal. Hij is leraar Nederlands en Engels, maar tevens poëet, cabaretschrijver en tekstdichter. Op een schip in Zoutkamp zag hij het levenslicht, ging daar naar school en bezocht later in Groningen de kweekschool. Als 16-jarige scholier schreef hij zijn eerste gedichten. Nij is hij 48 jaar en internationaal bekend: Want toen hij vele jaren geleden Lenny Kuhr tegen het lijf liep op een beurs voor zangers, componisten en tekstschrijven, wist hij niet dat het een begin was van een groot succes.

Mooie stem
„Ik dacht toen: wat heeft dat wicht een mooie stem", zegt hij nu. „Het klikte tussen ons". David Hartsema schreef de tekst voor 'De troubadour'. Dat zou het winnende lied van een Europees songfestival worden. Sindsdien heeft het geesteskind van de Gronings-Friese leraar een zelfstandig leven geleid. Zelfs het beroemde Zuidamerikaanse trio Los Paraguayos heeft het liedje in zijn repertoire opgenomen.
Maar zijn liefde voor het Gronings werd pas goed wakker geschud toen iemand - „ik wil zijn naam niet noemen, want het is een bekende" - zei: „Je zou nooit een grote gedachte in het Gronings kunnen uiten".
David Hartsema werd op zijn zachtst uitgedrukt boos. „Dat heb ik niet genomen", vertelt hij. Vol ijver stortte hij zich op het wereldberoemde toneelstuk Hamlet van Shakespeare. Met de Groninger vertaling stapte hij naar de Regionale Omroep Noord en Oost, waarmee hij goede contacten zou onderhouden. Regelmatig is David Hartsema, samen met de Groninger zangeres Lianne Abeln-Straatman en pianist Bé Dijkmeyer in de ether.

Aigen Wies
Een aflevering van 'Aigen Wies' is er al geweest. „'n Stuk of wat Grunneger programma's met nije aigentiedse laidjes", noemen ze hun creatie. Lianne zorgde met Bé voor de muziek en David Hartsema voor de teksten. „
Dit is
gain ploatprogram, gain proatprogram,
gain jeuzelmoarwatdeurprogram,
gain commercieel of cultureel of actualiteitsprogram.
Dit is ... gain kwisprogram, gain pestprogram,
gain joaknik- of protestprogram,
gain tophitwaark van dou of nou,
doar draaien we hier nait om tou.
Dit is gewoon veur elk dij goud het Grunnegers verstait;
ons aigen wies, ons aigen laid",
zingen ze gezamenlijk.
„Het Gronings heeft een speciale kracht", zegt David Hartsema met overtuiging. „Dat kun je niet overboord gooien. Het houdt verband met je hele emotionele leven. Het dialect heeft veel voor".

Dialect is nieuw
Volgens David Hartsema is het Nederlands uitgekauwd. „Het is allemaal zo clichématig. Het dialect is nieuw. Je kunt het zo raak zeggen. Het heeft zeggenskracht en is recht op de man af".
Het is hem opgevallen dat de Friezen veel dichter bij hun taal staan. Het is niet alleen de overheid die de verspreiding van de Friese taal stimuleert, maar ook de bevolking staat er open voor. Naar de mening van David Hartsema moet die wisselwerking ook in Groningen komen. Het heeft volgens hem weinig zin als je boeken en gedichten laat drukken als ze toch niet verkocht worden.
„Het wil er bij mij niet in, dat het Gronings niet zou aanslaan", vertelt de Friese leraar. „We denken dat wij het met het Nederlands beter kunnen zeggen. Daar zit een stuk frustratie achter. Als iemand dom wordt uitgebeeld dan is het een mannetje dat knauwt".
Naar de mening van David Hartsema hebben veel Groningers zich van hun dialect gedistantieerd. Het was een soort belaging van hun status. „Ik geloof, dat dit voorbij is. Als wij het houden willen, zullen wij er ook anders over moeten denken. Ik zie die ommezwaai ook al bij de rederijkers", vertelt hij.

Plattelandsvrouwen
Voor de afdeling Groningen van de Plattelandsvrouwen heeft hij een feestelijk programma bij elkaar geschreven. Het 40-jarig bestaan wordt 9 mei in de Martinihal gevierd met de medewerking van het Noordelijk Filharmonisch Orkest en onder andere Lianne Abeln. Het Gronings is de taal die avond. Hij schreef onder andere:
„Wat zot dat stukje laand dat Grunnen hait,
dat laand van eerappel en sukkerbait,
vergeet het moar, goa vot, moar woar ik bin
wordt het mie dudelijk, dat ik die nait vergeten kin".
David Hartsema is zo overtuigd van de kracht van het Gronings, dat hij zelfs denkt aan een tv-programma over het Groninger land achter de zeedijken. „Maar dan moet het goed zijn. Je kunt je niet permitteren dat het niet goed is, dan hoeft het niet".
David Hartsema verklapt dat hij meewerkt aan drie tv-programma's, die op stapel staan. Twee ervan hebben te maken met Groningen", vertelt de ambassadeur van het Groninger lied en dialect. Meer wil hij er niet van zeggen.

KAREL BRANDSMA
terug naar David Hartsema

Deze pagina is bijgewerkt op