naar Dion BouwesTOAL EN TAIKEN
TIEDSCHRIFT VEUR GRUNNEGER KULTUUR
40e JOARGANG - NUMMER 4
december 2023Toal en taiken
op het web
SPAIGELPROATJE
Dion Bouwes van Steernvanger
De verpleegkundige, docent en liedschrijver uit Bedum sprak thuis nooit Gronings. “Het roare is, mor wel mooi messchain, k heb n joar in Portugal woond dou ik zeuventien was. Dou k terugkwam sprak ik inains Grunnegs. Doarveur nait. Bie onze buren doar proatten ze wel Grunnegs en doarnoast ook. Mien opa en oma dij sprakken allent mor Grunnegs. Dus ik heb t aaltied wel heurd, mor wie sprakken t zulf nooit. As ik nou mit mien moe aan de telefoon bin, din proat ik mit heur Grunnegs. Vrouger deden wie dat nooit. Dat was in dij periode Hollands. Dat was belangriek. Thuus mit mien vraauw proat ik nooit in t Grunnegs. Ze kint wel verstoan. Heur Pa, doar sprak ik ook aaltied mit in t Grunnegs. Hai kwam uut Loppersum mor is overleden. Dus as ik de meugelekhaid heb om mit aine Grunnegs te proaten, din dou ik dat.“
Dion Bouwes (1974) is weliswaar geboren in Stadskanaal, maar eigenlijk een Drent. “Ik bin opgruid in Bunermond want doar woonden mien pa en moe.” Het is het gebied in Noord Drenthe waar het dialect nauwelijks van het Gronings verschilt.
“Ik bin in Nij-Bunen noar schoul west en loater noar Stadskenoal, Doar heb ik mien Havo-diploma hoald. Ik wol lesgeven in t basisonderwies. Doarom bin ik noar de Pabo goan, in Stad. Mor ik was hail voak zaik. k Haar veural problemen mit mien oren. Dou hebben ze mie aanroaden gain onderwiezer te worden. Dou bin ik wieder goan in de zörg. Dat heb ik n haile tied doan en nou bin ik docent maatschappelijke zorg aan t Alfa-college in Stad.”
“Ik bin opgruid in n muzikoal gezin. Mien moe gaf gitaarles en speulde in n mandolineorkest. k Haar ook n gitaar mor mien moe zee: ‘Vrumde ogen dwingen.’ Dus heb Ik gitaarles bie n aander had, klassieke gitaar. Dat von k nait zo leuk. Ik von rock wel hail mooi, mor ook grunge en punk. Dat was toundertieds hail populair.”
Dus speelde hij die muziek, maar ook metal, in Engelstalige bandjes zoals Sunday Afternoon, Noon en Cutting Grass.
“Ik speulde veul in Stad en dou was doar n man, Patrick van der Linde. Dij het doudertieds Het Rooie Oortjes Festival opzet. Loater ook Pop Groninger Talent. Doar was hai de aanjoager van. Ik kin hom wel goud en hai kin ook veul van mien bandleden. Hai kwam bie mie en zee: ‘Kinst doe wat in t Grunnegs zingen. Dou heb ik wat in t Grunnegs doan. Dat is al hail laank leden. Mor doarnoa bin ik veur Stichting Nij schrieven goan.”
Stichting Nij werd in 2002 opgericht door Jaap Alkema en Derk Bosscher om nieuwe, eigentijdse en experimentele muziek in de Groninger streektaal te stimuleren.
“k Heb Derk Bosscher n poar keer aan de telefoon had in dij periode en ik heb wat opstuurd. Doar mog ik drij nummers van opnemen: In de vraizer, Ik laig zo groag en Op het wad. Dat leste nummer wordt nog wel ains draaid bie Alles Plat op de regionoale zenders.” “Mit dij nummers heb ik nooit wat doan. Op n gegeven moment kwam ik Henk Scholte tegen en dou begon ik der mit hom over. Hai zee: ‘Kinst dij nummers noar mie tousturen?’ Ain nummer het hai draaid. Uuteindelek heb ik toch docht: doar mot ik wat mit doun op het Grunneger Laidjesfestifal. Dat was in 2017 en ik kon gebruuk moaken van de gitarist van de band Cutting Grass. Dat was Dennis Krottje. Dij wedstried wonnen wie mit Duuster en Mooie dag. Dou begon t inains te lopen. t joar doarop heb ik schreven veur n andere band. Ik wol nait mitdoun want ain keer winnen is leuk mor n aander mot ook n kaans kriegen. Mor n kammeroad van mie, Marco Veldman, dij speulde in n schoulband mit minsen dij doar ook waarkten of kinder op schoul haren."
"Ik zee tegen Marco: ‘Wilst doe wel mitdoun? Mit dien bruir Dewi en mit Arie Drenth. Din schrief ik wat en din speulst doe doar.’
Dat leek hom wel wat, Hai zee: ‘Mor din most doe ook mitdoun.’ Ik zee: ‘Dat wait ik nait.‘ Uuteindelek kon ik nait mitdoun want op dezulfde oavend was der de Bosklopperbokoal. Doar was ik veur nomineerd.”
De band met Marco won de liedjeswedstijd onder de naam Manlu. ”Dij speulen nait meer. Mor Dewi en Arie dij speulen nou in de band Dit Ist en dij hebben ook n nummer in t Grunnegs uutbrocht. Dus t is wel n mooi collectief bie mekoar.”
“Dou heb ik weer wat nummers schreven en bin ik verder goan. Eerst mit Dennis en uuteindelek hebben we Marco vroagd of hai mit wol doun en de bassist van Cutting Grass en de drummer. Dus dat was de haile band woar ik al mit speulde èn Marco. Wie hebben soamen nummers opnomen en wie hebben wat optredens doan.”
“Ik schrief thuus de nummers, de basis. Din goa ik noar de band en zeg ik: ‘Dit heb ik.’ Mor ik bin gain drummer en ook gain bassist. Ik bin gain stergitarist en ik kin hailemoal gain mondharmonica speulen. Dus mot de band, wie soamen, kieken om der n bandnummer van te moaken.”
“As we begunnen din is der voak n basisgitaarpartij, n zangpartij en voak heb ik doarnoast nog n poar ideeën veur melodieën in n gitaarpartij. Dennis gait doar mit aan de haal en dij moakt dat wat mooier. Soms zit doar ook n idee in veur wat ik neurie veur n mondharmonica. Mor t Is ook hail voak dat Marco dat zulf invult. En din zeg ik: Most hier nog even omhoog of hier nog even dit. Wie vullen mekoar hail goud aan.” Het resultaat is n arrangement waarin de mondharmonica vaak een belangrijke rol vervult.
“t Is hartstikke leuk om t doun. t Is gain soloproject en dat mot ook nait.”
“Dat is perfect. Nou ja, der binnen ook nummers bie dij waren in mien geval al wel mooi. Zo’n nummer as Al groot wat ik schreven heb. Dij von ik al hail mooi soamen mit Dennis. Mor din dij drumpartij dij droagt hom hailemoal. Net zo’n metronoom dij der in zit. Dat is ain van mien favoriete nummers.”
“Wie binnen wel voak op zuik noar wat anders. Ik schrief ook voak in n andere sfeer. Dat vind ik mooi want ik heb n braaide smoak en din krigst ook dat der verschillende dingen uutkommen. Der binnen ook nummers dij speulen wie nait. Dij kommen nait goud uut de vaarf in Steernvanger. Dat kin ook.”
“k Heb körtsleden n duet doan mit de Drentse zangeres, Jolien Dijkstra. Dat is nait wat ik normoal dou. Jolien dij zingt ook andere laidjes. Dat is nog poppiër en n beetje moderner messchain. Mor dat vin ik wel hail mooi om te doun mit heur. Dat klikt ook.”
De nieuwe cd van Steernvanger opent met het stevige en pakkende Mooie dag. “Het is tot nou tou ons succesvolste nummer. Dij ston in 2020 op ain in de joarliest van RTV-Noord. Dat zegt dus wel dat dij veul draaid en beluusterd wordt. Wie speulden dat op t Laidjesfestival mit zien baiden. Dou zee Henk Scholte tegen mie: ‘t Is wel n mooi nummer mor dat most eigenlek mit de band doun.’ Dus hai heurde der al wat meer in.”
15 joar heeft een leuke intro en een achtergrondkoortje. “Wie gebruuken vaar microfoons. Marco dij kin sowieso goud zingen. Onze drummer dij kin ook goud zingen en de bassist dij is nog op zuik. Dij is nog n beetje onzeker mor kin wel zingen.” Het liedje bestaat uit verschillende delen. “t eerste stuk is beduild as: Goh, ik bin al 15 joar en t is hail spannend. t Zwait stait in mien nek. Echte zenen. t Twaide couplet gait over n traauwstoet. Want ik stoa in n laange rieg Doar loop ik mit mien vraauw, t Daarde couplet gait over nog weer 15 joar loater. Dast nog weer older bist.”.
La la laifde gait n beetje over n biezundere laifde. t Gait over n man dij achter n vraauw aanzit. Ik von t wel leuk om de tekst vanuut n aander standpunt te schrieven. n Man dij vraauwen achtervolgt of stalkt. Hai hoopt dat hai heur tegenkomt en zai ontloopt hom aal.” In zijn achtervolging loopt de man tegen een boom en valt op de grond. “Doar ligt hai op zien rugge en zai boegt over hom hin. Hou t nou verder gait… Of t goud gait of dat zai dinkt k goa wieder zo…” Het ritme van de lopende man weerklinkt in het nummer. “Der zit n haile mooie baslien in. Elke keer as ik dat heur, din dink ik: dat het de bassist weer goud schoten.” Ook Allain is een succesnummer van de band met de typische Steernvanger-sound waar de mondharmonica zijn stempel op drukt. “Wie hebben nog bedocht om dat stukje verder uut t baauwen. Mor wie zeden: ‘Nee.’ n noadail van n mondharmonica is. t Kin ook alles overheersen. t Is wel mooi om dat te doseren. Dat geldt veur elk instrument in de band. Wie willen alles zo hebben dat t ook zin het. k Vin dat hail mooi. Ik bin hail aarg tevreden over hou Marco dat doan het.”
Allain is een lied over eenzaamheid. “ik was dingen aan t bedenken. Ik docht: allain hier en allain doar. Mor t gait der natuurlek om dat allain mor allain is. Kinst natuurlek beter soamen wezen. k Heb dit nummer schreven aan t begun van de coronaperiode. Elke dag zat ik thuus en docht: Doar mot ik wat mit en ja, dit is der uutkommen.”
Het volgende lied is Alle beren aan de kaant. “Dij ‘de’ heurt der eigenlek nait tussen. t Is Alle beren aan kaant mor dat kwam der toaltechnisch nait lekker uut. Ik docht: din mor zo. Magst, denk ik, wel n beetje smokkelen. t Nummer gait over tegenslag en ja, soms zit t tegen, mor t mot toch gebeuren. t Wordt aaltied beter. Achter de wolken schient de zun.”
Ook Vandoage komt klinkt opgewekt. “Elke keer as wie hom speulen, mot ik hail voak aan Douwe Egberts dinken. Rust, n zundagmörngevuil: ‘En dan is er kovvie’, heerlek. Dat komt deur Toots Tielemans dij de Douwe Egbertsrecloame inspeult op zien mondharmonica. Din krieg ik onmiddelek n associoatie mit kovvie.”
In het lied passeert de zin: ‘Dij schudt mie de dwarrels in de plooi.’ “Dingen binnen nait aaltied zo mooi uutstreken. Din schud ik even en din zit t allemoal weer mooi in plooi. Dat von ik zulf wel mooi. Dit is ook zo’n nummer van pluk de dag. Net als dij dwarrels in de plooi. Vandoage komt ter aan en uuteindelek komt dat wel weer goud dizze dag. Din is alles weer glad.”
“Al groot heb ik opdroagen aan mien pa. Mien pa, opa Bé, is elf joar leden overleden en ik heb dit nummer schreven mit de intentie: Hou is dat? Want ik heb zulf ook kinder. Hai het mie opvoud soamen mit mien moe en deurdat ikzulf kinder kreeg, ging ik dingen besevven. Van hou dingen goan en woar dast an most dinken en de zörgen dij der bie kommen. Dij hebben zai ook vuild. En t gaait natuurlek over dat gemis en dat ik ook wat groter worden bin. Ik moak dat nou allemoal deur zunder dat hai der bie is. En dat is het hail biezundere van dit nummer. Binnen de band zee ik: ‘Jongens dit het mit mien pa te moaken. Dat gevuil wat ik der bie heb. Wie waren op zuik noar de toonsoort veur de mondharmonica en Marco dij zee: ‘Deze mondharmonica heb ik nog nooit gebruikt. Hai zee: ‘Dat is een b’. Hai het aalmoal verschillende stemmingen natuurlek. Hai zee: ‘Dit is de enige keer. Ik weet niet hoe lang die in mijn doosje zit.’ Dus dat von ik wel hailemoal biezunder.”
Dan volgt het nummer Steernvanger met hier en daar symfonische rockelementen.
“Der zit van alles wel in. Dit nummer speulde ik al mit Dennis. Dus zunder bandl. Mor wie hebben noadocht: hou pakken wie hom op mit de band. Dat was aigenlek nait zo veul anders. Mor wie hebben t wel stoerder had mit de opnoames. Want wie zagen der tegen op t op te nemen op n goie menier. Omdat dit van fragiel en klain noar hail groot gait en ook nog in coronatied. Wie konden natuurlek nait allemoal in de studio wezen. Wie binnen doar hail voak allain west. Wie hebben dingen van te veuren opnomen in de oefenroemte. Mor uuteindelek hebben wie t in twij verschillende studio’s opnomen. Wie zatten mit de striekers. Wie hebben der over noadocht om striekers in te huren mor uuteindelek het Niels Lingbeek zien saus der overgooid.”
“Der zit n hail verhoal in. Ik wait nog dat de baide dochters van mien zuster zeden: ‘Opa Bé dat is een sterretje. Dat spookte n beetje deur mien kop hin. As je dat gevuil vangen willen, hou dust dat? Dou bin ik goan dinken: mit n jampotje noar boven. Dij is deurzichteg. Holst hom omhoog en kinst der zo n ster deurhin zain. Din liekt het net echt of dast hom vangst. Dat idee en beeld haar ik in de kop. Doar mot t laidje over goan. Mit t idee om hom veur aaltied bie mie te holden. t Zol wel mooi wezen as dat kon. Mor ja ook nait. Want din binnen der gain steerns meer aan de hemel.” In het lied klinkt ook heimwee door. “Steerns en steernstof, doar gait t over en dat griezege kin steernstof wezen mor ook as in urn.”
Loat mor zitten dij snei is weer een heel ander lied. “k Wol groag n kerstnummer schrieven. Ik was thoes bezeg, twij weken veur kerst. Ik waarkte en zee tegen de jongens: ‘Volgens mie heb ik n kerstnummer schreven.’ Dat was in de lockdown. Wie hebben dat in n week opnomen. Om de beurt n stukje. Zo is dat nummer in mekoar schreven. t Is meer n poëtisch verhoal. t Moakt hom niks uut of der snei vaalt, as wie mor bie mekoar binnen. Nait om aal dij poespas. Der is aalmoal zoveul extra’s en der binnen aalmoal zoveul dingen. Mor t gait ter om dat je weer soamen binnen. Nait om de commercie en aal dat soort dingen der omhin.”
De moat is vol haar ik eerst schreven mit t oog op n reloatzie Mor veur alle verschillende menairen zegt dat wat. t Gaait over alles woar dast van boalst en op dat moment was dat natuurlek de eerdbevens. Dit is n laidje woar messchain wat minder hoop in zit. t is allemoal al gebeurd en kinst der niks meer aan doun. As t zo ver is dast mit de vuust op toavvel sloagen most, din is t echt n protestsong. Mor dit is n triest nummer. Der zit meer verdrait in din bozeghaid.”
De wereld in mien kop is het vrolijke, afsluitende nummer. ”Dat heb ik aanvankelek veul mit Dennis speult. Tegenwoordeg speulen we dat mit de band mit dezulfde vrolekhaid. Wie zeeën: ‘Hou moaken wie dizze cd?’. Doun wie dij leste twij nummers der wel of nait op?’ Wie hebben dij twij leste nummers nog nooit uutbrocht op cd mor speulen ze wel mit de band. Dus zetten we ze gewoon as n soort bonustracks der op."
De cd kreeg een uitstekende recensie in het internet-magazine Newfolksounds. Één zin valt daarin op: ‘Steernvanger verdient het op wat verder weggelegen podia hun liedjes te mogen vertolken’.
“Wie hebben wel de wens om dat te doun. Mor ja, t is wel lasteg omdat veur mekoar te kriegen. Om doar net even mìnsen te kinnen dij doar n podium aanbaiden. Dus t is n kwestie van de juuste connecties. Mor ik denk dat van dij cd-recensies, dat helpt wel veur ons. Wie speulen veul in Drenthe en wie hebben de wilde gedachte om mit n theaterprogramma te kommen. Volgend joar mei hebben wie n try-out in VanBeresteyn in Veendam. Het plan is din om op meerdere podia te speulen. Dat liekt ons hartstikke leuk.”
naar Dion Bouwes