naar Bernard Brogue naar Tammo TammingaDeze pagina is bijgewerkt op
TOAL EN TAIKEN
TIEDSCHRIFT VEUR GRUNNEGER KULTUUR
35e JOARGANG - NUMMER 3
juli 2017Toal en taiken
op het web
SPAIGELPROATJE
Bernard Brogue en Tammo Tamminga
We zijn op de plek waar het allemaal begon, ‘t Cafeetje van Marja in Apeldoorn. “Hier, bie de ingang”, wijst Tammo Tamminga. “Doe zatst in t bestuur van t songwriterscollectief. Ik haar lezen op Snoetjebouk dat ter elke moand n songwriterscafé is en docht ‘k goa der heer om te kieken’. Ik kwam hier binnen en toun zeest doe ‘moi’. Toun wos ik al genog. Zo is t kommen.“ “Dat klopt,” zegt Bernard Brogue. “Dat was in twijdoezendvattien.”
Tammo Tamminga is het alter ego van Bert Kremer (Stadskanaal, 1964). Hij groeide op “as boerenzeun” en ging naar het Ubbo Emmiuslyceum. “n Wiskundeleroar doar, Jan Slof, dij organiseerde zummerkampen. Doar gong ik altied bie mit. Soavends was der kampvuur. Doar was n kammeroad van mie en dij was aaltied aan t gitaar speulen. Dij had zoveul succes bie de wichter, dat ik docht: ‘Dat wil ik ook’. Ik was al op muziekles west op mien zesde. Ik haar toun n accordeonnetje en wie speulden örgel thuus. Dus ik kon al noten lezen en akkoorden. Mor op mien vieftiende bin ik omschovveld noar gitaar.” Bert ging studeren. “Economie in Stad. Doar heb ik ook in studentenbandjes zeten. Ik speulde gitaar en basgitaar. k Was van de new wave.” In Cardiff haalde hij zijn Master Business Administration. “Mor doar hest niks aan as t gitaar speulst want zoveul verdainen wie nait. Dat is net as mit schilders. Thuus bladdert vaarf van de kozienen. Mor omdat ik doar allenneg was, bin ik hail veul laidjes schrieven goan. Dat bevuil goud. Ik schreef eerst in t Engels omdat ik in Wales woonde. Loater docht ik: ‘k Wil ook in t Grunnegs schrieven goan’. Dat is toch de toal dij t dichtste bie mien haart ligt. As ik dreum of as ik net even snel wat op mot tellen, den tel ik in t Grunnegs en de uutkomst dij zeg ik den in t Nederlands. As ik aan t kluzzen bin en ik sloa mie op mien doeme den vluik ik in t Grunnegs.”
“Dat heb k ook,” vult Bernard aan.
”In 2004 heb ik mien eerste spaigelploatje moakt: Dammeet.” Ook de naam Tammo Tamminga is toen geboren. “Ik zat in de klas bie Tammo Brouwer en der was n wichtje dij ik toun wel leuk vond. Dij haite Immie Tamminga. Ik wol wat Grunnegs hebben. Dus ik heb de veurnoam van d’ ain en de achtenoam van d’ aander nomen.”
Na een wereldreis bracht de liefde hem naar Apeldoorn. Hij is nu Hoofd ICT van Artez, hogeschool voor de kunsten, in Arnhem. “Ik bin aan t waark in de IT en in kunst en muziek moaken, want t conservatorium, dat heurt der ook bie.”
Bernard Bröring (Stadskanaal, 1963) noemt zich Bernard Brogue. “Dat is ontstoan toun ik in Schotland was. Ik moak veul Engelstoalege meziek en kom n poar keer per joar in Schotland. Zai haren n keer n poster van mie ophongen. Mien noam, Bröring, doar haren ze niks van bakt. Dat brocht n kammeroad van mie op t idee van Brogue. Ik vruig hom wat dat betaikent. Hai zee: ‘a little bit romantic and a little bit criminal’. Mor aigenlek betaikent het n Keltisch accent. Mien muziek is wel n beetje beďnvloud deur dij Keltische en veural de Britse folkrock. Ik docht: ‘Dat paast wel bie mie’. Zo is t ontstoan.”
“Mien eerste optreden heb ik op t Ubbo Emmius doan. Dat was n veurprogramma van Luka Bloom, dij woonde toundertied in Stad. Dat is mien allereerste optreden west. Ik was zeuventien. In ons gezin kregen wie allemoal pianoles. Klassiek en zo, doar bin ik mit opgruid. Dat is de muziek wat ik aaltied heurd heb. Moar op mien vattiende kreeg ik spiet dat ik noeit wat aan meziek doan haar. Want net as die heurde ik aal dij artiesten en ik vond t prachteg. Der kwam toch n soort drang om meziek te moaken. Toun is t eigenlek begonnen en t is nooit meer stopt.” Bernard speelde nog enige tijd in de groep Törf.
Hij studeerde maatschappelijk werk maar raakte daarna werkloos. “Ik docht k mot mor weer wat goan doun.’ Ik bin psychiatrische verpleegkunde studeren goan. Zo bin ik in Apeldoorn terechte kommen bie n psychiatrische inrichting. Doar heb ik n interne oplaiden doan. Tegenwoordeg bin ik GGZ-moatschoppelk waarker.”
De Groninger expats pakken hun job als liedschrijver verschillend aan. Tammo start met de tekst. “As ik woaraargens zit te wachten den kist in de tillefoon wat inproaten. Kist even wat typen. k Heb op mien computer n mapje “Flarden van teksten.” Doar zit nog zoveul in. Den hest zoveul stukjes van dij puzzel. t Gezegde: ‘Ik heb dat nummer even in drie minuten geschreven’, ik leuf der nait in. Most der veur goan zitten en pazen en schoaven. Ik begun mit n verhoal. Dat wordt in mekoar drukt en den op n gegeven moment heb k n gedicht. Den hest hom op moat en den hest n laid.”
Bernard werkt juist andersom.“In mien meziekruumte heb ik n digitoal recordertje stoan en doar neem ik de meziek op. t Eerste is mainsttied t beste. Dus gewoon nait over noadenken en gewoon ‘klik’. Den brabbel ik wat melodieën en akkoorden en denk ik ‘goh, woar mot t over goan.’ Zo as dat nummer van Wenst. Dat idee haar ik al muzikoal op de plaanke liggen en toun kwammen wie in gesprek over wenst.”
“Doe bist der mit aan de gang goan,” zegt Tammo, “en den wordt dat op n gegeven moment wat.”
Tammo is van het korte, krachtige werk. Bernard is meer van de intieme liedjes. “Alhoewel ik in mien Engelstoaleg waark ook wel wat steveger nummers heb,” vult Bernard aan. De liedschrijvers passen wat dat betreft uitstekend bij elkaar meent Tammo: “Ik bin wel tevreden over ons huwelijk.” Waarop Bernard in lachen uitbarst.
Al snel na hun eerste ontmoeting groeide de wens een cd te maken. Bernard: “t Idee was eerst ‘wie nemen n poar nummers op’. Ik haar bestoand waark woar ik wat aander teksten op moakt heb.” Tammo had al teksten liggen: “Doar hest doe weer muziek op moakt. Ik vond t fantastisch, dastoe dij studio thuus hest. Ast doe dat bie n aander in de studio dust den most per uur betoalen en hest der druk op stoan. Dat is aaltied jammer. Op moandagoavend kwammen we bie mekoar. As wie den n haalf uur wat doan haren en dochten: ‘Nou dat is hom nait’.“ “Den gingen we gewoon weer,” vervolgt Bernard. Tammo: “Nait forceren en nait eindeloos veul takes. Vaar, vief keer opnemen doar wordt t nait beter van.”
“t Is veul waark,” weet Tammo over het maken van een cd. “Kinst t nait oafsnieden of zo. Most gewoon ale stappen deur. Dat duurt gewoon. t Is net as mit wien. Kinst n Beaujolais drinken: ‘Goh, lekker wientje.’ Den waist: ‘wien het gewoon n poar joar neudeg.’ Zo is t mit nummers ook. As t goud is, den mot t riepen.”
De cd Laif o laif duurt tweeëndertig minuten en telt tien nummers. Tammo vindt dat je het kort moet houden: “n Dudeleke boodschap en nait soezen mor broezen.”
De liedjes zijn hier en daar gemixt met muziek van gastmuzikanten. Tom Jansen speelt op de fretloze bas. Minke Zeillemaker levert een vocale bijdrage. Percussionist Vincent Gal en de jazzsaxofonist Rob Lokhorst werkten al eerder met Bernard samen. Tenslotte werden er met behulp van een synthesizer nog enkele andere instrumenten ingemixt.
De eerste track heet Wenst want ze kunnen het noorden niet missen volgens Tammo. “Ik goa ain keer in de moand of in de twij moand noar Stad tou of t noorden.”
“Dat wenst is toch wel bezunder,” vindt Bernard. “Ik kom wel bie mien zuster in Valthe en den goa k hailemoal via Muzzelknoal. Sommege stukken vind ik wel schier mor den t centrum van Knoal... dat is stiklelek.”
“t Is mishottjet” zegt Tammo.”In de zeuventeger joaren wollen ze t knoal ook nog dempen. n Braidere weg overhčn leggen. t Is mor goud dat dat nait gebeurd is.”
“Ondanks dat” zegt Bernard. “t Is vertraauwd. k Bin vlak bie t Julianapaark opgruid. Dat vind ik nog aaltied n prachtege plek. Dat stukje Knoal van veur de oorlog.”
Van Doe bist doar licht Tammo zijn eigen tekst toe. “n Kammeroad van mie dij woont in Stad. Zai zit veur der waark in Duutslaand. Dij skypen mekoar. Mor de maiste měnsen dij willen toch bie mekoar wezen en ‘s nachts gewoon lepeltje, lepeltje. Dij haile globalisering, ik wait t nait. Doar gait t zo’n beetje over.”
Laif o laif is een mistroostig lied waarin de drank een grote rol speelt. “Dij man zit daip in de ellende,” licht Bernard toe. Toch is dat niet het juiste moment om liedjes te schrijven. “Měnsen dij in n depressie zitten, dij zitten vaast. t Mot wel weer stromen en den beduil ik nait stromen uut de vlčzze, mor n beetje goud kommen. Dus mainsttied toch noa dij tied, den kommen de ideeën.” Tammo schreef de tekst en Bernard de muziek. Bernard vindt dat wel bijzonder. “Dizze coupletten hebben vief regels. Dat is minder gebrukelek. t Is mainsttied n even getal. Dus t was nog n beetje puzzeln want t mot wel oetkommen.”
Blaike raand is een cover van A whiter shade of pale. “Dat nummer is bie mie opsloagen op de computer,” vertelt Tammo Wie zaten aan de whisky. Doe zeest ‘Procol Harum dat is wel n mooi nummer’ en speuldest hom gewoon instrumentoal. Toun hebben wie de tekst van internet hoald en regel veur regel vertoald. Wie haren al wel wat whisky op. Procul Harum het t ja ook onder invloud van LSD schreven.”
Een marimba speelt op de achtergrond in Dreum mie weg, een lied van Bernard. “t Is de vertoalen van Dream away van mien veurege ploate,” zegt Bernard. “k Heb t schreven toun ik zat was van mien waark. k Had n zwoare dag had. En ik had zowat van ‘loat mie mor even. Ik wil wegdreumen, weg van de ellende van aandern. Loat mie mit rust’.”
Toukomst is een indringend lied over de aardbevingen in Groningen. Tammo praat daar soms over met mensen in Apeldoorn “De mainsten dij zeggen: ‘Goh, wat vervelend voor ze’. Nou, alles wat er in mien macht is om doar aandacht veur te wekken. Kiek ik bin ook artiest en as ik op n podium stoa den dou k dat.” Bernard: “Wie haren baaide zoiets van: Wie willen der n nummer van. Der motten stevege, puntege zoaken in.” Tammo: “Wie hebben hom op Snoetjebouk zet en hai is vaardoezend keer bekeken.”
Het protestlied wordt gevolgd door Knoal. Daarin komt ook veel ellende naar boven. Een jankende, elektrische gitaar wrijft nog meer zout in de wonde.“Dat was in onze jeugd” vergoeielijkt Bernard. Tammo weet het nog. “Tegen de wind in fietsen. Ast doe pech haarst was de wind draaid. Den kost nog ains tegen de wind in. Op mien vieftiende wos ik al: ‘Hier mot ik votwezen, k Wil noar Stad tou want hier gebeurt t nait’.” Bernard wilde ook weg. “De waarkgelegenhaid en de vergriezing doar. Dat is wel n probleem.” Het lied is zeker geen reclame voor Stadskanaal. Tammo kreeg dan ook commentaar van zijn ouders. “Mien pa zee: ‘Nou, nou! t Kon wel wat minder’.”
Nuvere zoaken is een coproductie. Tammo schreef de tekst: “Allenneg geld noajoagen, carričre moaken en waarken doar wordst aan t čnde van de dag nait gelukkeg van. Dien letste jaze het gain buutse. Dus goa ains lopen in de natuur. Wat dust veur n aander? Doar wordst veul gelukkeger van.”
Nou waist doe wel ik ben is een wat filosofisch lied van Bernard. “k Heb ook n aander kaant. t Is n vertoalen van Now you know who I am. Dij staait op mien eerste spaigelploat. t Is ain van de eerste serieuze laidjes dij k schreven heb. Dij is al van negenzeuventeg.”
Het slotlied is het wat cynische Verloren in Apeldoorn. Toch kunnen de bezongen belastingdienstambtenaren er wel om lachen. “Ain op de drije waarkt hier bie de belasten,” weet Tammo. Het lied is geschreven vanuit de gedachte van een man in een plaatselijk café. “Ik kom doar wel ains. Doar is n man, dij stait de haile oavend aan de bar. Dij het n glas bier veur zuch stoan en hai kiekt noar zien bier. Dij man dij stait der gewoon elke dag. Hai proat mit gainaine. Wat zol zo’n man der aan vinden om aan de bar te stoan en de haile oavend noar zien bier te kieken.”
In het lied komt ook weer heimwee naar boven. Tammo: “Hier stoan aaltied bomen in beeld. Dát vind ik schier aan Grunnen. Wie konden vrouger achter de boerderij stoan. Den konst gewoon over t heule laand heer kieken. Den zagst de horizon gewoon. Hier zugst hom naargens.”
Laif o laif , € 14 incl. verzenden (bestellen via
info@bernardbrogue.com of tammo3@tammotamminga.nl)
naar Bernard Brogue naar Tammo Tamminga