1 april 2009 |
De Groninger Gezinsbode op het web |
'Een ander moet er wat mee kunnen'
Ook in 'Op e tast' wordt Tonko Ufkes
geïnspireerd door de dingen van de dag
Hij is een van de jongste onder de streektaalschrijvers, maar volgens Tonko Ufkes gaan Groningse auteurs langer mee. Zo lang hij er is zal er In ieder geval in het Westerkwartiers gepubliceerd worden. Zijn jongste bundel, 'Op e tast', verscheen deze maand.
Het is zijn vijfde dichtbundel, na 'Deur de tied' (1993), 'n Dichtjoar' (1997), 'Uutvlogen' (2004) en 'Fien zilverglaas' (2007). Van zijn hand verscheen ook de verhalenbundel 'Wottervaarf' (1999). De jongste uitgave maakte hij samen met zijn vrouw Maria Ufkes-Kayatz. De dichter zelf is onlangs vijftig geworden en zijn vrouw wordt dit jaar vijftig. "Het moest er maar eens van komen, dachten wij. De bundel bevat 25 gedichten van mijn hand en zij heeft daar houtdrukken bij gemaakt. Dat zijn vrij abstracte impressies geworden, háár impressies."
Vergezicht
De gedichten hebben titels als 'Vergezicht', 'Uutkiek', 'Wiendstreken', 'Argens n boom' en 'Nij blad'. Ze verschenen eerder in het tijdschrift 'Krödde', waarvoor Ufkes hand en spandiensten verricht. "Een verbindend thema is er niet, het is ook geen cyclus of zo. Gewoon de map weer vol en uitzoeken, haha. Maar ik hou van bomen, de natuur, wat er in de tuin gebeurt en ongemerkt komen die aspecten er toch weer veel in voor. Zoals in 'Met n beiden'. Mijn moeder werd ziek en daar gaat je aandacht natuurlijk naar uit, maar ik had ook zorgen om mijn vader. Ik fietste door Thesinge en zag er Lindebomen met de kruinen in elkaar gegroeid. Zoals de levens van oude mensen verbonden zijn. Ze houden elkaar daardoor stevig beet, maar als er een valt, kunnen ze beide knakken."
Dichter
De dichter fietst graag en is graag buiten. De natuur inspireert tot gedachten over de dingen van alledag. Geen hemelbestormende poëzie, maar kleine filosofische bespiegelingen over wat voorbij komt. "Ik schrijf omdat ik niet kan schilderen. Het is veelal autobiografisch, maar zo dat een ander er ook wat mee kan."
Hij groeide op in de 'Gouden Driehoek'. Het drieprovinciënpunt dat Zevenhuizen is. Zijn taal is het Westerkwartiers. Altijd. "Dat gaat automatisch. Er zijn veel soorten Gronings, maar ik zal niet een Hogelands woord gebruiken omdat het ritmisch beter uitkomt. Ik zou ook geen Nederlands of Engels woord kiezen. Dan is het niet meer mijn taal, mijn emotie en mijn gevoel. Ik schrijf in het Gronings omdat het mijn eerste taal is. Daarin denk ik ook. Ondanks dat mijnvader schoolmeester was, werd er thuis altijd in het dialect gesproken. Dat was zijn visie. Praat thuis in je eigen taal, op school leren ze wel Nederlands. Ik kan mijn verhaal kwijt in het Gronings. Het is heel direct, open en er zijn geen moeilijke woorden of constructies. Voor poëzie is zo'n kernachtige taal praktisch. je kunt je gevoelens kwijt zonder dat het geforceerd wordt. Voor een verhaal moet je soms wel naar synoniemen zoeken."
Laat
Tonko Ufkes begon twintig jaar geleden met dichten. Dat lijkt laat, maar voor streektaalschrijvers blijkt dat gebruikelijk. "De meeste bedienen zich eerst van het Nederlands en als ze ouder worden keren ze terug naar hun roots. In de scène ben ik een van de jongste. Jan Glas is al 51, Reinder Willem Hiemstra wordt 65, Aly Freye is 65, Nina Werkman 60. Ze komen laat op gang, maar het voordeel is, ze gaan langer door, haha.". Het verschil met het Fries is dat die taal in de eigen provincie veel meer gestimuleerd wordt. Daarbij is er altijd een goede muziekscene geweest: Twarres, De Kast en nu weer Nynke Laverman. Officieel gaat het goed met het Gronings, uit de toegekende subsidies blijkt de waardering, maar dat je het nog veel in winkels of op straat hoort is een ander verhaal. De binding met de streek wordt minder. Er wordt veel verhuisd. Wie woont er nog op hetzelfde adres? Ik kom uit een gezin met vier kinderen. Geen van alle heeft een Groningse partner. Nadeel is ook dat het geen schrijftaal is. Maar eigenlijk komt taal op de tweede plaats. Je vraagt een Engelsman of een Nederlander ook niet waarom hij in het Engels of Nederlands schrijft. Ik zie mijzelf in de eerste plaats als dichter. Jacques Brel hoef je niet te kunnen verstaan om van zijn muziek te houden. Waar het om gaat is het overbrengen van emoties."
